Húnavaka - 01.05.1977, Blaðsíða 11

DR. KRISTJÁN ELDJÁRN:
Flateyjarbók og jDÍngboésöxi
frá Stóraclal
í lieilagri ritningu er talað unr þau veraldlegu gæði sem mölur
og ryð fá grandað og þeim brugðið upp sem andstæðu andlegra
verðmæta sem þessir skaðvaldar vinna ekki á. Samt er það í reynd-
inni svo að mölur og ryð geta hæglega eytt andans verðmætum, og
einnig er fleira en þetta tvennt skaðvænlegt tímanlegum eigum og
dýrgripum manna. Þar í flokki er eldurinn einna skæðastur. Ósmátt
er það sem hann hefur eyðilagt af íslenskum menningarverðmætum,
og kemur manni þá fyrst í hug bruninn inikli í Kaupmannahöfn
árið 1728. Þá sorgarsögu þekkja allir.
En fleiri hafa stórhrunarnir orðið sem á svipstundu hafa gert
að engu dýrmætan menningararf, á hiskupsstólunum, klaustrum og
stórstöðum auk góðra hóndahæja um land allt, og eru til af slíku
rniklar sögur. Einn slíkur stórhruni varð hinn 17. maí 1961 þegar
íbúðarhúsið í Stóradal í Svínavatnshreppi í Austur-Húnavatnssýslu
hrann til kaldra kola og miklar frásagnir voru af í útvarpi og frétta-
blöðum á sinni tíð. í Stóradal var gamalgróið heimili enda hafði
sama ættin húið þar óslitið síðan um 1790 og hýr þar reyndar enn.
Þarna var margt góðra hóka og merkilegra hluta, en svo var eldur-
inn aðgangsharður að fátt eitt bjargaðist af því öllu saman. Fáeinar
hækur, nokkrir útskornir minjagripir, lítið eitt af fatnaði. Annars
mátti heita að heimilið væri þurrkað út. Er þó gott til þess að hugsa
að aftur reis jrað vel úr rústum.
Hér skal í upprifjunarskyni getið tveggja gripa af þeim fáu senr
björguðust úr brunanum í Stóradal. Annað er Flateyjarbók, hin ljós-
prentaða útgáfa Munksgaards frá 1930, en hitt er þingboðsöxi, önn-
ur af tveimur sem báðar björguðust.