Húnavaka - 01.05.1994, Side 75

HÚNAVAKA
73
skálki biskupi, bróðursyni sínum, sem í erfðaskrá sinni gaf Auð-
kúlu sem prestsetur en aðrar Svínadalsjarðir gengu til Hólastóls.
Nafnið Auðkúlustaðir styttist kringum aldamótin 1500 og hét stað-
urinn upp frá því Auðkúla, stundum kallaður Kúla.
Ekki eru til neinar heimildir um það hvenær kirkja var fyrst reist
á Auðkúlustöðum en gera má ráð fyrir að það hafi verið fast við
árið 1000. Var hún helguð hinum heilagajóhannesi skírara.
Máldagar Auðunar biskups rauða frá 1318 eru fyrstu heimildir
sem segja hvernig kirkjan var búin að innan og hvaða eignir hún
átti. Þeir gripir sem þar eru upp taldir gefa til kynna að hún hafi
verið stór og ríkulega búin. Þá voru í kirkjunni átta glergluggar en
í flestum öðrum kirkjum voru aðeins einn til þrír glergluggar.
Þeim átti svo eftir að fjölga upp í ellefu þar á kirkjunni. Fimm
klukkur voru í kirkjunni, eða jafnmargar og í betur stæðum kirkj-
um það árið. Algengt var að aðeins kór væri tjaldaður en á Auð-
kúlustöðum voru tjöld um alla kirkju. Og kirkja hins heilagajó-
hannesar skírara á Auðkúlustöðum átti mörg líkneski, að sjálf-
sögðu af verndardýrlingi sínum en einnig af sælli Maríu, Elíza-
bethi, Zakaríasi og Andrési. Þá átti hún sérstakt Jóhannesarhöfuð.
Kirkjan átti land í Sléttárdal og allan viðarreka á Hávamöl í landi
Asbúða á Skaga. Þetta eru raunar lítil hlunnindi en sýnir hins veg-
ar hvað kirkjan þurfti lítils með utan heimajarðarinnar sjálfrar. I
sókninni eru átta býli og af þeim galst heytollur og lýsistollur og fyr-
ir hver tíu lömb sem rekin voru á Auðkúluheiði galst eitt í toll.
Olafur biskup Rögnvaldsson skoðaði kirkjuna 1461. Getur hann
þess m.a. að hún eigi hálfa sauðahöfn í Bólstaðarhlíð, en reyndar
eru til eldri heimildir um það. Þá eru þar tveir prestar og djákni en
þeir þjóna aðeins Auðkúlusókn því þá var prestur á Svínavatni.
Bænhús vorn þá í Holti, Ljótshólum og á Snæringsstöðum „uppi“
en á Hrafnabjörgum, Grund og Geithömrum „niðri“.
Frá því fyrir siðaskiptin eru litlar sem engar heimildir til um þá
presta sem þjónuðu á Auðkúlu. Um siðaskiptin snýst þetta alger-
lega við og npp frá því er kirkjunni hvergi lýst en prestarnir koma
hér og hvar við sögu. Að vísu skal þess getið að Jón Arason, síðar
bisknp á Hólum, mun hafa haldið Auðkúlu um skeið. Hefur hann
þá verið að sækjast eftir tekjunum af jörðinni því hann mun ekki
hafa setið þar fremur en í Odda sem hann fékk að erkibiskupsveit-
ingu 1519 en haft aðstoðarpresta á báðurn stöðunum.