Dagblaðið Vísir - DV - 20.10.2010, Blaðsíða 20

Hvað varð eig-
inlega um þessa
kynslóð sem
kennd er við árið
1968? Hvað varð
um háleitar hug-
sjónir hennar,
drauma henn-
ar um réttlátt
og mannúðlegt
samfélag? Hverju
skilaði barátta
hennar gegn Víet-
namstríði,- varn-
arliði og hernaðarbrölti um heim all-
an? Hvernig fór fyrir henni sjálfri? Át
einnig þessi bylting börnin sín, sem
urðu að lokum sömu smáborgararn-
ir og eiginhagsmunaseggirnir og kyn-
slóð foreldranna sem þau risu gegn?
Í verðlaunaskáldsögu Auðar Jóns-
dóttur frá 2004 setur hún rétt yfir þess-
ari kynslóð. Henni er málið skylt, hún
er sjálf barn hennar. Aðalpersónan,
Klara, á foreldra sem ýmsir myndu
sjálfsagt telja nokkuð dæmigerða full-
trúa unga fólksins sem hristi upp í
heiminum undir lok sjöunda áratug-
arins. Þau eru menntafólk og bóhem-
ar, sem fluttu út í sveit með tvær dæt-
ur sínar ungar, Klöru og Emblu. Nú
eru þau löngu flutt aftur á mölina, búa
í blokkaríbúð í Fellunum og una glöð
við sinn drykkjuskap. Þau hugsuðu
víst aldrei mikið um borgaralegan
frama, enda hefur lítið orðið úr hon-
um, þó að þau virðist halda sér svona
nokkurn veginn á floti. En þau neita
með öllu að horfast í augu við hin-
ar óþægilegri staðreyndir lífsins, eins
og það að Embla litla er orðin dópisti
á hraðri leið niður á við. Mamman
er ráðrík og stjórnsöm, líkt og móð-
ir hennar var, pabbinn því fegnastur
ef allir eru til friðs og ekki með nein
leiðindi. Sem er sjaldgæft í þessari
familíu. Drykkjunni fylgir endalaus
dramatík, geggjun sem hefur eitrað líf
barnanna og heldur áfram að eitra líf
þeirra barna. Þannig er Bakkus þeg-
ar hann tekur völdin: fjölskyldusjúk-
dómurinn berst frá einni kynslóð til
annarrar, ef ekkert er að gert. Kyn-
slóðin frá '68 ætlaði að bjarga heimin-
um, en þegar upp var staðið gat hún
hvorki bjargað sjálfri sér né sínum
börnum frá þeirri ógn sem sat á bæj-
arhellunni hjá henni sjálfri.
Klöru hefur – hingað til – tekist
að sigla fram hjá þeim skerjum sem
foreldrar hennar og systir hafa steytt
á. En hún stendur tæpt, og veit það
kannski sjálf. Hún er í sambúð með
ungum markaðsfræðingi, Svenna,
sem lánið hefur leikið við, þau búa í
góðri íbúð, hafa fastar tekjur (aðal-
lega hann), eru vinsæl, njóta lífsins
og skemmta sér, án þess að það bitni
á starfi þeirra og starfsframa. Enn sem
komið er alltént; þetta er árið 2004,
gleymum ekki því. Það er ekki sjálf-
gefið að sama stuð sé á þeim í dag.
Þegar sagan hefst eru þau að fara að
halda partý með vinahjónum sínum,
þegar henni lýkur 300 blaðsíðum síð-
ar er partýið búið. Sagan og leikurinn
fara í að sýna þetta partý, svona líkt
og Albee gerði í frægu leikriti kenndu
við Virginíu Woolf, þar sem einnig var
mikið djúsað og djammað. Jafnframt
leggst skáldið í tímaflakk, varpar upp
myndbrotum úr fortíðinni sem smám
saman raðast saman og falla að nútíð-
armyndinni, uns þræðirnir eru teknir
saman í óvæntum og sársaukafullum
endi, ekki alltof fyrirsjáanlegum.
Nú hefur Ólafur Egill Egilsson
búið til leikrit upp úr sögunni og
Leikfélag Reykjavíkur sett það upp á
Nýja sviðinu. Ólafur hefur farið um
söguna fimum höndum og búið til
gott leikhúsverk sem nýtur sín vel í
fallegri og vel hugsaðri sviðsetningu
Kristínar Eysteinsdóttur. Sviðslausn
Snorra Freys Hilmarssonar er eink-
ar snjöll: leikið er á mjórri brú sem
skiptir áhorfendasalnum í tvennt,
þannig að áhorfendur sitja beggja
vegna sviðsins og horfast í augu yfir
það. Það fer vel á því, finnst mér, því
að hér er lyft upp spegli sem á að sýna
okkur sjálf.
Ilmur Kristjánsdóttir leikur Klöru.
Hlutverkið er ekki auðvelt eða sér-
lega þakklátt, Klara á bersýnilega
samúð höfundar, kannski fullmikla,
persónan virðist svolítið óskýr frá
hendi Auðar. Klara er menntaður
teiknari og vinnur við það; listin hef-
ur opnað henni flóttaleið frá óbæri-
legum aðstæðum; það kemur skýrt
fram í sögunni, en hefði mátt koma
betur fram í leikgerðinni. Eins og
eðlilegt er hefur þurft að skera heilm-
ikið burt; leiksviðið kallar nú einu
sinni á samþjöppun og hnitmiðun.
Tónlist og ljósum, sem stundum eru
lituð, er beitt hófsamlega, en mark-
visst til að fylgja eftir tímaflakkinu,
stökkum leiksins fram og aftur í tíma
og rúmi, breytilegu andrúmslofti
nútíðar og fortíðar. Þegar Cornelis
Wreeswijk hljómar vitum við í hvaða
heimi við erum stödd, seinna kem-
ur diskóið og Abba. Þetta var bæði
smart og sterkt.
Allir leikarar standa sig með prýði.
Guðjón Davíð Karlsson var sjarminn
og ljúfmennskan uppmáluð í hlut-
verki Svenna, rammflæktur í hið sjúka
fjölskyldumynstur sem fylgir kon-
unni hans, án þess að gera sér nokkra
grein fyrir því. Hallgrímur Ólafsson og
Birgitta Birgisdóttir leika vinahjón-
in og smella inn í hlutverkin; Birg-
itta var sérlega góð í fylleríinu, þegar
hún dregur Klöru á trúnó, Hallgrímur
passlega nördalegur, yfir máta slétt-
ur og strokinn í útliti og klæðaburði.
Hver kannast ekki við þau tvö – og
svona partý, ef út í það er farið?! Krist-
ín Þóra Haraldsdóttir er sett í tvö hlut-
verk, móður og dóttur; ég var svolít-
ið efablandinn í fyrstu, þegar hún var
að skipta yfir, en eftir á að hyggja kom
það ágætlega út. Elma Lísa Gunn-
arsdóttir skilar vel þeirri hörku og
þeim kulda sem hin ógæfusama Fjóla
brynjar sig með eftir ömurlega lífs-
reynslu æskunnar og gerir harmleik
hennar með því skiljanlegan.
En listrænn hátindur leiksins er þó
túlkun Sigrúnar Eddu Björnsdóttur
og Jóhanns Sigurðarsonar á foreldr-
um Klöru. Hið sorglega við þetta allt
saman er, að það er svo mikið spunn-
ið í þau bæði tvö, því að þetta er gáf-
að og vel lesið fólk, bráðskemmtilegt
(einkum mamman) með afdráttar-
lausar skoðanir, lifandi áhuga á lífinu
og tilverunni. Í rauninni finnur Klara
til miklu meiri samkenndar og sam-
stöðu með þeim en uppunum, jafn-
öldrum hennar, sem hugsa um það
eitt að eignast peninga og hafa það
næs. Þess vegna er svo sárt að sjá þau
fara svona með eigið líf og annarra.
Þau Sigrún Edda og Jóhann draga
upp meistaralega samstillta mynd
af þessu fólki sem stefnir hraðbyri í
auðnuleysið, langþrútið af drykkju og
rugli, en þó enn með leifar af gömlum
sjarma. Það er langt síðan ég hef séð
hjón svona vel leikin á íslensku sviði.
Og Þröstur Leó Gunnarsson, ekki má
gleyma honum; hann er líka frábær
sem kjallarabúinn Barði, þunglyndis-
sjúklingur sem sömuleiðis hefur ein-
hvers staðar orðið á vegi manns.
Eflaust verða ekki allir á eitt sáttir
við þá mynd sem Auður og leikhús-
fólkið bregða upp af íslensku mann-
lífi síðustu áratuga. Þetta er engu að
síður skáldskapur sem talar til okkar
með þeim hætti að okkur ber að setj-
ast niður og hlusta.
Bjarni H. Þórarinsson í nýló Nýlistasafnið efnir til
yfirlitssýningar á verkum Bjarna H. Þórarinssonar með áherslu á starf hans að
samþættingu texta og myndlistar. Tengsl myndlistar og tungumáls hafa verið
eitt af helstu viðfangsefnum framlínulistarinnar en fáir íslenskir listamenn hafa
sinnt því jafnötullega og Bjarni. Bjarni H. Þórarinsson útskrifaðist frá Nýlistadeild
Myndlista- og handíðaskólans árið 1977 og hefur verið virkur þátttakandi í
myndlistarlífinu æ síðan. Hann var einn af stofnendum Gallerís Suðurgötu 7 sem
var mikilvæg miðstöð í þróun framlínumyndlistar á Íslandi og einn af stofnfélög-
um Nýlistasafnsins 1978. Sýningin stendur frá 23. október til 5. desember 2010.
FésBókin vinsæl Myndin The Social Network kom ný inn á
lista og fór beint í toppsætið yfir tekjuhæstu myndir landsins í kvikmynda-
húsum. Myndin fjallar um manninn sem gerði samskiptavefinn Facebook
sem um 500 milljónir manns nota. Rúmlega 5.600 manns hafa séð myndina
sem hefur þénað um 4,6 milljónir króna. Í öðru sæti er svo ný íslensk mynd,
Órói. Hún gerði það einnig gott en um 3.700 manns sáu myndina sem þén-
aði um 3,4 milljónir króna. Brim stekkur upp í þriðja sæti og hefur nú fengið
tæplega 7.000 gesti og um 7 milljónir í kassann. Algjör Sveppi og dularfulla
hótelherbergið er enn að gera það gott í fimmta sæti, á eftir The Town.
20 fókus 20. október 2010 miðvikudagur
Hot springs
kominn í loFtið
Icelandair í samstarfi við tonlist.
is hefur gefið út geisladiskinn Hot
Springs Vol 1, sem inniheldur tónlist
íslenskra tónlistarmanna. Icelandair
hefur í áratugi stutt við íslenskt tón-
listarlíf, til dæmis Músíktilraunir,
Iceland Airwaves og Reykjavík Loft-
brú. Diskinn verður hægt að fá um
borð í vélum Icelandair og í helstu
hljómplötuverslunum á Íslandi, auk
þess sem hægt er að hlaða hon-
um niður á Tónlist.is og icelandic-
music.com. Þeir sem kaupa diskinn
fá einnig 30 daga aðgang að tonlist.
is/icelandicmusic.com. Nafnið Hot
Springs vísar til náttúrunnar og árs-
tíðanna en þó ekki síður til tónlistar-
lífsins á Íslandi sem er þekkt út um
allan heim sem uppspretta nýrra og
spennandi strauma í tónlist.
ég með lúxús
uppliFun
Lúxús upplifun er þriðja breið-
skífan frá hljómsveitinni Ég. Síð-
ast kom út plata frá hljómsveit-
inni árið 2005 og bar hún heitið
Plata ársins, sem vakti mikla at-
hygli og fékk frábæra gagnrýni og
segir meðal annars í dómi: „Lög-
in á plötunni eru hrærigraut-
ur, bragðgóður mjög, af rokki,
poppi, súrri framúrstefnu og
listaspírutilraunamennsku.“ Hún
var tilnefnd til þriggja Íslenskra
tónlistarverðlauna: plata ársins
fyrir Plata ársins, lag ársins fyrir
lagið Eiður Smári Guðjohnsen og
myndband ársins. Hljómsveit-
in verður með útgáfutónleika á
Faktorý, fimmtudaginn 21. októ-
ber klukkan 22.00.
styrktartón-
leikar Fyrir
mnD Félagið
Næstkomandi laugardag 23. október
mun hópur listamanna, undir for-
ystu Kristjáns Jóhannssonar óperu-
söngvara, efna til tónleika í Víði-
staðakirkju í Hafnarfirði til styrktar
MND félaginu á Íslandi. Með Krist-
jáni verða nokkrar skærustu söng-
stjörnur landsins og munu þau flytja
létt-klassísk verk, einsöngslög og
dúetta sem höfða til breiðs hóps
áheyrenda. Listafólkið gefur vinnu
sína og rennur allur ágóði til íbúða-
sjóðs MND félagsins. Auk Kristjáns
Jóhannssonar koma fram á tónleik-
unum Anna Sigríður Helgadóttir
mezzósópran, Gissur Páll Gissur-
arson tenór, Hallveig Rúnarsdóttir
sópran, Kristján Ingi Jóhannesson
bassi og Valgerður Guðnadóttur
sópran. Undirleik annast Lilja Egg-
ertsdóttir en kynnir á tónleikunum
verður Jóhann Sigurðarson leikari.
Frá einni kynslóð
til annarrar
jón viðar
jónsson
leikhúsfræðingur dæmir
LEIkHÚs
fóLkIð í
kjaLLaranum
Leikfélag Reykjavíkur
Höfundur: Auður Jónsdóttir.
Leikgerð: Ólafur Egill Egilsson.
Leikstjórn: Kristín Eysteinsdóttir.
Leikmynd og búningar: Snorri Freyr
Hilmarsson.
Lýsing: Björn Bergsteinn Guðmundsson.
Tónlist og hljóðmynd: Frank Hall.