Dagblaðið Vísir - DV - 03.11.2010, Qupperneq 16

16 ERLENT 3. nóvember 2010 MIÐVIKUDAGUR
GÍFURLEG VERÐMÆTI
Á NORÐURSKAUTINU
Fyrrverandi forsætisráðherra
Frakklands, Michel Rocard, flutti
fyrirlestur í hátíðarsal Háskóla Ís-
lands á mánudaginn. Rocard er
núverandi sendiherra Frakklands
í málefnum norðurskautssvæðis-
ins en hann er kominn hingað til
lands sem sérstakur gestur Ólafs
Ragnars Grímssonar, forseta Ís-
lands. Á undanförnum árum hef-
ur aukin athygli beinst að norður-
heimskautinu í kjölfar hlýnunar
jarðar, sem gerir það að verkum
að áður lokuð svæði opnast nú
óðum til bæði siglinga og rann-
sókna. Talið er að mikið magn af
verðmætum málmum sé að finna
undir ísbreiðunni sem og ógrynni
af gasi og olíu.
5.000 ára afskiptaleysi
Rocard benti á að norðurheim-
skautið hefði ætíð verið látið af-
skiptalaust. Það var ekki fyrr en
á 20. öld að farið var í vísinda-og
landkönnunarleiðangra til svæð-
isins. Nú er það orðið svo, að um 4
milljónir ferkílómetra af ísbreiðu
hverfa í tvo til þrjá mánuði á ári,
sem býður upp á ótal möguleika
– meðal annars til kaupsiglinga til
Asíu eða vesturstrandar Banda-
ríkjanna. Rocard segir að Frakkar
hafa fyrst og fremst áhuga á svæð-
inu vegna möguleika á opnun
siglingaleiða: „Við Frakkar erum
ekki mikil fiskveiðiþjóð og í því
tilliti höfum við engra hagsmuna
að gæta. Við höfum hins vegar
áhuga á að spara okkur mikið fé
og mikinn tíma með styttri sigl-
ingaleiðum, og því yrði það ef-
laust þess virði að geta samið um
alþjóðlega stjórn yfir siglingaleið-
unum.“
Að mati Rocards hafa Frakk-
ar skyldum að gegna á svæð-
inu af sögulegum ástæðum, en
meðal fyrstu manna til að rann-
saka norðurheimskautssvæðið
voru franskir vísindamenn, með-
al annarra Jean-Baptiste Char-
cot sem margir Íslendingar kann-
ast við – en rannsóknarskip hans
Pourqoui-Pas fórst undan strönd-
um Íslands árið 1936. Rocard
kom einnig að samkomulagi um
verndun suðurskautssvæðisins
í forsætisráðherratíð sinni. Árið
1988 komust í hámæli gífurleg
umhverfisspjöll sem voru framin
af hendi Rússa við Bellinghausen
á suðurskautssvæðinu. Notuðu
þeir stórt landsvæði til að henda
ýmist sorpi og efnaúrgangi. Að
frumkvæði Breta var samið um
friðhelgi suðurskautsins fyrir slík-
um umhverfisspjöllum, námu-
greftri og hvers kyns efnaiðn-
aði. Nú er svæðið verndað til að
minnsta kosti ársins 2048 og telur
Rocard það vera eitt helsta afrek
sitt sem forsætisráðherra, að hafa
haft frumkvæðið að því ásamt Ný-
sjálendingum.
Norðurskautssvæðið þarf
alþjóðlegar reglur
Að mati Rocards er vandamál-
ið með norðurskautssvæðið að
engar alþjóðlegar reglur eru enn
í gildi. Starfandi er Norðurskauts-
ráð og eru Íslendingar til að
mynda aðilar að því. Ráðið starfar
þó fyrst og fremst sem umræðu-
vettvangur með ráðgefandi hlut-
verk án þess að hafa burði til að
setja lög og reglur. Nauðsynlegt
sé hins vegar að huga að þeim,
nú þegar siglingarleiðin opn-
ast og umferð um svæðið eykst.
Rocard segir til dæmis að ferða-
mannaiðnaðurinn hafi tekið mik-
inn kipp á norðurslóðum. Fyr-
ir tíu árum ferðaðist ekki lifandi
sála um svæðið en nú komi þang-
að um 100 þúsund ferðamenn á
ári. „Þess vegna þarf samræmd-
ar reglur milli ríkjanna sem eiga
aðgang að norðurskautssvæðinu.
Til dæmis að setja reglugerð um
að skip verði að vera sérútbúin
til að geta þolað högg frá ísjök-
um. Samræmdra aðgerða er þörf í
björgunarmálum. Hver tekur þau
að sér ef illa fer?“ Segir Rocard að
nauðsynlegt sé einnig að semja
um aðgang að fiskveiðistofnum
á svæðinu sem og úrvinnslu auð-
linda eins og olíu og gasi.
Heimurinn er harður
Að mati Rocards verður ekki
auðvelt að semja um reglur fyr-
ir svæðið. Heimur alþjóðlegra
stjórnmála geti verið harður, sér-
staklega þegar miklir hagsmunir
eru í húfi. „Undanfarin 50 ár hef-
ur hafið á norðurskautssvæðinu
verið notaður nær eingöngu fyrir
bandaríska og rússneska kafbáta,
sem laumast þar undir ísbreið-
unni með kjarnorkuvopn í far-
teskinu. Detti öðru hvoru land-
inu í hug að drepa heilu þjóðirnar
með kjarnorkuárás, yrði vopn-
unum sennilega skotið frá norð-
urheimsskautinu.“ Rússar gætu
orðið harðir í horn að taka í samn-
ingaviðræðum en þeir gera tilkall
til stórra svæða á hafsbotni, þar
sem gífurleg verðmæti gæti verið
að finna. Samkvæmt Rocard hafa
Rússar gengið svo langt að planta
rússneska fánanum, útbúnum úr
sérstakri títanblöndu, á hafsbotni
undir ísbreiðunni. Hingað til hafa
Rússar þó verið samvinnuþýð-
ir, sérstaklega í verkefnum með
Norðmönnum. Stór ástæða þess
er sameiginleg olíuvinnsla rúss-
neska fyrirtækisins Gazprom
og norska fyrirtækisins Statoil á
Shtokman-svæðinu svokallaða
sem er að finna undan ströndum
Rússlands í Barentshafi.
Ísland og ESB
Rocard vildi ekki ljúka máli sínu
án þess að segja nokkur orð um
Evrópusambandið og Ísland.
Sagði hann meðal annars að
efnahagskreppan hefði ekki ver-
ið jafn alvarleg ef Ísland hefði
verið aðildarríki að Evrópusam-
bandinu, það hefði mýkt högg-
ið umtalsvert. Hann sagði einn-
ig að framtíð Íslands væri best
borgið í sambandinu. „Eftir 50 ár
mun staðan verða sú að 50 pró-
sent allrar framleiðslu sem og 50
prósent allra viðskipta sem verða
framkvæmd í heiminum mun
verða í Asíu. Þessi staða getur vel
leitt af sér efnahagslegt stríð milli
Asíu og þeirra landa sem standa
utan hennar. Heimsvaldastefna
vesturvelda á undanförnum ár-
hundruðum gleymist ekki svo
auðveldlega, og bráðum verð-
ur komið að Indlandi og Kína að
niðurlægja okkur, rétt eins og við
niðurlægðum þá. Þegar það ger-
ist held ég það verði betra fyr-
ir Íslendinga að standa meðal
Evrópuþjóða frekar en einir síns
liðs.“
Michel Rocard, fyrrverandi forsætisráðherra Frakklands, hélt fyrirlestur fyrir fullu húsi í Háskóla Ís-
lands. Hann ræddi um mikilvægi alþjóðlegra samninga um málefni Norðurskautssvæðisins.
BJÖRN TEITSSON
blaðamaður skrifar: bjorn@dv.is
Til dæmis að setja reglugerð
um að skip verði að
vera sérútbúin til að
geta þolað högg frá
ísjökum.
Ólafur Ragnar Grímsson Rocardvar
sérstakurgesturforsetaÍslands.Ólafur
Ragnarkynntihannásvið.
Norðurskautssvæðið Hérmásjá
greinilegahvernigísbreiðanhefur
minnkaðásíðustu30árum
Michel Rocard Telurnauðsynlegtaðsemja
umnorðurskautssvæðið.