Dagblaðið Vísir - DV - 07.02.2011, Qupperneq 13

Fréttir | 13Mánudagur 7. febrúar 2011
var dóttir hennar send í neyðarvistun
á Stuðlum. „Ég hafði heyrt frá öðrum
foreldrum að það væri nánast útilok-
að að hafa barnið þar yfir jólin. En
þegar það var hringt af Stuðlum og
okkur sagt að sækja hana á hádegi
á aðfangadag neituðum við að gera
það. Við vorum með tvo unga stráka
heima og vorum ekki að fara að láta
þá horfa upp á systur sína í fráhvörf-
um á aðfangadag. Auk þess er ég ekki
fagmenntuð í því að takast á við frá-
hvörfin og á engin lyf til að bregðast
við því ef hún krassar illa á niðurtúrn-
um. Okkur var sagt að þar sem við
værum hennar forráðamenn ættum
við að taka hana heim en ég neitaði og
sagði þeim að ef þau ætluðu að loka
þarna þá yrðu þau að henda henni út
á götu og skella í lás, en hún væri ekki
að koma heim. Þau mega ekki gera
það þannig að það endaði með því að
hún var þarna yfir hátíðarnar og þær
báðar.“
Kerfið gafst upp
Í fyrsta sinn sáu foreldrar hennar já-
kvæða breytingu á henni þegar hún
var á Götusmiðjunni. Þar var hún
búin að vera í sjö vikur þegar Götu-
smiðjunni var lokað og fór þá heim
og beint aftur í neyslu. „Eftir tvær vik-
ur á Götusmiðjunni strauk hún þaðan
en kom aftur beygð og sagðist tilbú-
in til að gera eitthvað í sínum mál-
um. Starfsfólkið þar náði til hennar.
En hún var ekki nógu sterkt til þess að
fara heim og var í neyslu í allt sumar.
Þetta er búið að vera hræðilegt sum-
ar. Þar sem okkur sem áttum börn
sem var úthýst af Götusmiðjunni var
lofað úrræðum hafði ég samband við
Barnavernd og óskaði eftir því að hún
kæmist inn á Lækjarbakka þegar þar
opnaði í ágúst. Ég þurfti að berjast
mikið fyrir því að hún kæmist þar inn
því það átti ekki að hleypa henni inn.
Kerfið var búið að gefast upp á henni
eins og kom skýrt fram í bréfi sem ég
fékk frá Barnaverndarstofu þar sem
tekið var fram að þessi úrræði virtust
ekki vera að skila árangri og það yrði
að spyrja hvort við værum á réttri leið.
Síðan var það tekið fram að á 960 daga
tímabili hefði hún dvalið í vistun utan
heimilis í 716 daga.
Kerfið er búið að loka á okkur. En
með hörkunni fékk hún þrjá mánuði á
Lækjarbakka en ekki sex eins og venj-
an er.“
Ömurleg jól
Dóttir hennar útskrifaðist af Lækjar-
bakka þann 17. desember og fór beint
aftur í sama farið. „Við vorum bæði
búin að segja henni og starfsfólkinu
á Laugarbakka að það væri ekki í boði
fyrir hana að vera í neyslu heima. En
við ætluðum að þrauka fram yfir jól til
að þau væru gleðileg.“
Á þorláksmessukvöldi fór hún
út og Guðný fékk símtal frá vinkonu
hennar. „Hún sagði að þær hefðu
drukkið skrýtinn landa. Fíklar halda
alltaf að foreldra séu hálvitar. Þegar ég
sótti hana sá ég að hún var á einhverju.
Ég fór heim með hana en vakna næsta
morgun við það að hún er að ræða við
litla bróður sinn og röddin í hennir
mjög skrýtin. Ég fór fram og tékkaði
á henni. Ég hef aldrei séð hana svona
áður. Þetta var ekki barnið mitt.“
Guðný fór með hana niður á slysa-
deild í von um að geta trappað hana
niður. „Á aðfangadagsmorgun vor-
um við þar í tvo tíma áður en það
kom í ljós að hún var á örvandi lyfjum
þannig að þeir máttu ekki gefa henni
neitt. Þannig að ég fór með hana heim
og reyndi að fá hana til að sofa, sem
hún gat auðvitað ekki gert. Hún var
bara út úr heiminum og vissi ekkert
hvað var að gerast. Ég sagði henni þri-
svar eða fjórum sinnum að nú væru
jól. Hún var svo rugluð að hún hélt að
messan í sjónvarpinu væri Glee.“
Fór að heiman á jóladag
Seinna um kvöldið settust þau hjónin
niður og tóku erfiða ákvörðun um að
nú gengi þetta ekki lengur. „Það væri
ekki hægt að bjóða fjölskyldunni upp
á þetta. Það væri ekki hægt að ala börn
upp í svona umhverfi. Þannig að á
jóladag settumst við niður með henni
og útskýrðum það fyrir henni að við
vissum vel að hún væri búin að vera
í neyslu síðan hún kom heim og það
væri óásættanlegt að hún kæmi með
fíkniefni inn á heimilið. Hún yrði að
finna sér annan dvalarstað ef hún ætl-
aði að halda þessu áfram. Við gáfum
henni tveggja daga frest en hún gekk
út um kvöldið. Síðan hef ég ekki séð
hana fyrr en í nótt.
Við kúpluðum okkur frá henni
því ég gat ekki meira. Þetta var orðið
of miki. Hún er orðin þetta gömul og
valdi þetta sjálf. Ég stóð með henni
og bauð henni annan möguleika. Ég
sagði henni að hún ætti öruggt heimili
þar sem hún gæti verið með fjölskyldu
sem elskar hana og vill allt fyrir hana
gera eða hún gæti farið út og verið
með þessum „vinum“ sem hún held-
ur að hafi eitthvað að bjóða. Ég sagði
henni að ef hún færi þá kæmi hún
ekki aftur. Þetta var hræðilega erfitt.“
Sex ára, reiður og dapur
Fyrir ári síðan sagði Guðný að hún
gæti aldrei hent barninu sínu út. „Ég
held að ef við ættum ekki tvö önnur
börn værum við á kafi í meðvirkni
og með hana í neyslu inni á heim-
ilinu. En það er ekki hægt þegar þú
átt önnur börn. Það gleymist svolít-
ið hjá barnavernd að hugsa um börn
fíklanna.“
Þessi lífsstíll hefur ekki bara haft
áhrif á foreldrana heldur líka börnin.
„Sá eldri er hlédrægur og lokaður. Ég
hef sest niður með þeim bræðrum og
reynt að ræða þetta við þá en aldrei
náð til hans. Hann hefur ekki viljað
ræða þetta. Þannig að ég veit ekki al-
veg hvað er að gerast hjá honum. Sá
yngri ber þetta með sér og leikskóla-
kennarar vita alltaf ef það er eitthvað
í gangi á heimilinu. Hann verður lít-
ill í sér, dapur, reiður og grátgjarn og
þá skiptir engu hvort að hún sé inni
á heimilinu. Það er nóg að hún sé í
stroki. Hann finnur það strax.“
Óttast um líf hennar
Á þessum þremur árum hefur þró-
unin verið mjög hröð. Nú er stúlk-
an komin í harða neyslu og neytir
allra fíkniefna sem hún kemst í tæri
við. „Hún segist ekki vera farin að
sprauta sig en ég trúi henni ekki. Um
daginn gekk ég um kirkjugarðinn
með pabba hennar. Ég átti rosalega
erfitt með það því ég vissi ekki hvort
að við myndum koma hingað bráð-
um að vitja hennar.
Þess vegna þurftum við líka að
henda henni út og loka. Við urðum
bara að heila okkur sjálf. Þetta er
greinilega leiðin sem hún hefur kos-
ið og þú getur ekki hjálpað mann-
eskju sem vill ekki hjálp. Hún verð-
ur þá að klára þetta, hvort sem það
verður með jákvæðum hætti eða
hræðilegum. Við vorum í rauninni
búin að gera okkur grein fyrir því
að það að hugsanlega myndi hún
klára þetta, því hún er svo mikil öfga-
manneskja að hún gerir ekkert með
hangandi hendi.
Þegar hún verður átján ára göm-
ul dettur hún út úr kerfinu. Núna
eru sjö mánuðir í það að hún verð-
ur átján ára. Þess vegna ákváðum
við að gera þetta núna, loka á hana
á meðan hún er enn inni í kerfinu
því við vissum að það eru þá einhver
bjargráð í bakhöndinni. Við vitum að
þeim er skylt að hýsa hana ef á þarf
að halda.“
Tæmdu herbergið
Það gerði útslagið þegar Guðný
heyrði hana plana strok þann 18.
desember, daginn eftir að hún kom
af Lækjarbakka. „Í alvöru,“ segir
Guðný ákveðin. „Ert þú virkilega að
plana þetta núna?“ spurði hún dótt-
ur sína. „Þetta var um miðja nótt og
það gerðist eitthvað innra með mér.
Ég opnaði dyrnar og sagði henni að
taka draslið sitt, hringja í vini sína og
koma sér út. Ég vildi ekki sjá hana
hérna aftur. Ég gæti ekki lifað í stöð-
ugum ótta. Hún gæti ekki haldið okk-
ur í svona gíslingu. Hún vissi alveg að
hún var á síðasta séns.“
Eitt af því sem þau gerðu var að
tæma herbergið hennar og pakka
dótinu hennar saman inn í skúr. „Við
urðum að sýna henni að núna væri
þetta búið, því við höfum alltaf verið
rosalega meðvirk. Herbergið henn-
ar er stærsta herbergið í íbúðinni á
meðan yngsti bróður hennar svaf í
kompu. Áttum við að láta það standa
autt þegar við vissum það að hún
væri ekkert á leiðinni heim? Hún
var alltaf að tala um það hvað þetta
væri ömurlegt heimili og fjölskylda
og valdi það sjálf að fara. Ég veit það
líka að þótt hún fari í meðferð þá er
það langt ferli. Á meðan var of erfitt
að ganga fram hjá herberginu henn-
ar og sjá allt dótið hennar. Það var
stöðug áminning um hana. En ég
grenjaði allan tímann sem það tók að
tæma herbergið. En það er lítið her-
bergi laust og þar er svefnsófi ef hún
verður einhvern tímann tilbúin til að
koma heim. Hún veit hvað hún þarf
að gera til að fá það.“
Örvæntingarfull móðir
Oftar en ekki segist fólk ekki skilja
það hvernig Guðný geti farið í gegn-
um þetta. „Það er ekki eins og ég hafi
eitthvað val. Barnið mitt er í þessum
sporum. Þetta er eins og eiga lang-
veikt barn en samúðin er ekki sú
sama. En þetta er ekki auðvelt. Ég sé
mig ekki sem hetju, heldur örvænt-
ingarfulla móður. Ég hef nokkrum
sinnum haldið að ég væri að fara yfir
um og þyrfti að fara inn á geðdeild.
Þá hefur álagið verið of mikið.
Stressið sem fylgir því að vita ekki
hvar hún er er gríðarlegt. Ég veit að
hún hefur orðið fyrir kynferðisof-
beldi. Hún hefur enga sjálfsvirðingu.
Líkaminn er bara eitthvað drasl,
gjaldmiðill í fíkniefnaheiminum.
Þetta eru yfirleitt menn sem eru
á milli tvítugs og þrítugs og það hef-
ur verið þannig síðan hún var fjórtán
ára. Þetta er ógeðslegur heimur. Það
er til svo mikið af mönnum sem eru
tilbúnir til þess að halda uppi ung-
um stelpum fyrir kynlíf. Ég hef alveg
viljað láta lemja þessa menn en það
myndi engu breyta.
Sem betur fer veit ég ekki nema
brot af því sem hún hefur lent í. Ég
veit ekki hvort að ég myndi höndla
að vita svona ógeðslega hluti um
barnið mitt. En mér finnst það samt
betra þegar hún segir mér sjálf en
þegar ég frétti þetta úti í bæ, því þá
get ég frontað hana og spurt hana.
En hún segir oft að hún sé búin að
segja of mikið og henni finnst það
óþægilegt en ég myndi gjarna vilja
að hún gæti rætt þetta og unnið úr
þessu með fagfólki.“
Reiddist út af ofbeldinu
„Auðvitað er hræðilega erfitt að
heyra þetta en ég reyni að láta hana
finna að ég dæmi hana ekki og sýna
henni stuðning. Ég reyni að gera
henni það ljóst að þetta er ekki eðli-
leg framkoma, að svona eigi enginn
að koma fram við aðra manneskju.
Að hún sé ekki minna merkileg eða
minna virði en aðrir. En svo dreg-
ur hún alltaf í land og segir að þetta
skipti ekki máli.
Ég man þegar ég heyrði af því
í fyrsta sinn að hún hefði leitað til
Neyðarmóttökunnar. Þá var hringd
frá barnavernd og mér sagt að hún
væri upp á neyðarmóttöku. Ég skil
ekki hvernig ég gat keyrt þangað því
ég titraði öll og skalf. Þá mundi hún
ekki neitt, vissi ekki hver þetta var og
vildi ekkert gera í þessu. Hún vildi
ekki kæra. Þá varð ég rosalega reið og
pabbi hennar átti líka mjög erfitt.
Ég varð svo reið út í vin hennar
sem fékk hana eflaust í þetta partí og
hélt henni uppi á dópi til þess að vin-
ir hans gætu gert þetta. Ég sagði það
við hana, að þessir menn litu bara á
hana sem leikfang en hún vildi ekki
heyra það eða trúa því. Sagði að
þessi vinur hennar hefði ekki vitað af
þessu og var sannfærð um að hann
hefði orðið brjálaður ef hann hefði
vitað þetta. En hann var nú samt á
staðnum og gerði ekki neitt.“
Í faðmi fullorðinna
fíkniefnaneytenda
Þessir menn halda henni uppi og
gefa henni fíkniefni. „Hún redd-
ar sér alltaf. Sest að í einhverjum
bælum eða fær inni hjá einhverj-
um mönnum sem eru til í að halda
henni uppi í skiptum fyrir kynlíf.
Dóttir mín er á rosalega rangri
leið. Hún er farin að umgangast
mjög óæskilegt lið. Hún hefur orð-
ið vitni að handrukkun en segir að
það skipti ekki máli því hún hafi ekki
gert þetta sjálf. Varnirnar eru svo
miklar. Hún óttast að sýna tilfinn-
ingar og gefa færi á sér.
Það er annað. Pabbi hennar er
oft úti á sjó og ég er rosalega hrædd
við að vera ein heima með strákana.
Ég veit ekki í hvaða aðstæður hún
er komin, hvort sé komin í skuld
og hvort viti þá hvar hún á heima
eða þá hvort einhver muni birtast.
Þannig að við erum með öryggis-
kerfi sem er alltaf á þegar við förum
út og eins þegar við sofum. Við höf-
um aldrei sagt henni lykilorðið. Hún
hefur einu sinni brotist inn en það
er langt síðan. Hún var þá fjórtán ára
og hefur ábyggilega ætlað að ná sér
í áfengi. Þetta var rosalega óþægi-
legt því maður vill ekki trúa vondum
hlutum upp á barnið sitt, maður vill
alltaf trúa því besta. Það er innbyggt
í móðureðlið að trúa því besta upp
á barnið sitt, þannig að þegar hún
neitaði þá trúði ég því innst inni. En
þá kom líka óttinn. Hver var að fara
inn á heimilið mitt? Er ég hvergi ör-
ugg? Löngu síðar játaði hún þetta.
Hún stelur hiklaust úr veskinu
mínu, úr búðum og búningsklef-
um í sundlaugum. Heima erum við
með öryggisskáp sem er boltaður
við vegginn þar sem við geymum
verðmæti, vegabréf og lykla. Snyrti-
vöruskápurinn minn er læstur með
hengilás og sömuleiðis áfengisskáp-
urinn sem er nú nánast tómur.“
„Ég verð að hafa von“
Guðný hefur ekki tölu á því hversu
oft dóttir hennar hefur strokið. „Ætli
hún hafi ekki strokið tólf til fimmt-
án sinnum. Stundum höfum við vit-
að hvar hún hefur verið. Þá er ég ró-
legri. Í seinni tíð hefur hún hangið
með fólki sem hún vill ekki að við
vitum neitt um. Ég veit til þess að
hún hafi leitað skjól í ruslageymsl-
um. Hún upplifir sig sem „outkast.“
Hún veit alveg að það sem hún er að
gera er rangt. Hún veit alveg hvað
hún er að særa alla í kringum sig en
hún hefur ekki stjórn á þessu. Henni
líður rosalega illa.“
Þrátt fyrir allt hefur ekki verið
auglýst oft eftir henni í fjölmiðlum.
„Hún var með síma og yfirleitt dugði
fyrir mig að segja henni að við vær-
um að fara að lýsa eftir henni og að
lögreglan væri að leita að henni. Það
var nóg til þess að henni var hent
út úr gleðinni, því félagsskapurinn
sem hún var í vildi ekki fá lögguna.
Ég hef oft íhugað að gefast upp.
Ég hef oft sagt að ég geti ekki meir
og ég verði að hætta þessu, hún
verði bara að eiga sig. En ég geri
það aldrei. Innst inni ber ég þá von
að hún muni ná sér. Ég verð að hafa
von. Annars get ég alveg eins farið
að moka gröf hennar. En ég hef lært
að vona að það besta en búast ekki
við neinu. Ég reyni að vera raunsæ.
Ég veit að hún er ekki hætt. Þetta er
ekki búið.
Það erfiðasta við þetta allt sam-
an er að horfa á barnið sitt skaða sig
svona. Barn sem ég þráði heitara en
allt. við vorum ár að reyna að koma
henni undir og bárum hana á gull-
stólnum. Það er mjög erfitt að sjá
hana fara svona með sig og lífið sem
við gáfum henni. Ég á mér draum
fyrir hennar hönd en hann verð-
ur alltaf daufari og daufari. Helst
myndi ég vilja að hún rífi sig sjálf
upp úr þessu. Ég veit alveg hvað það
er erfitt að þiggja hjálp og vinna úr
þessu en það gerir þetta engin fyrir
hana. Mig langar til þess að hún sjái
það og fái löngun til þess. Hún getur
orðið allt sem hún vill.“
„Þetta er eins og að missa
barnið sitt aftur og aftur“
„Maður vill ekki trúa
vondum hlutum
upp á barnið sitt, maður
vill alltaf trúa því besta.
Heldur alltaf í vonina Guðný hefur aldrei gefið upp vonina um að dóttir hennar muni einn
daginn ná bata þó að hingað til hafi þetta verið erfið barátta sem reynir á alla fjölskylduna.
M
Y
N
D
R
Ó
B
ER
T
R
EY
N
IS
S
O
N
M
Y
N
D
R
Ó
B
ER
T
R
EY
N
IS
S
O
N