Dagblaðið Vísir - DV - 05.03.2012, Blaðsíða 16

Sandkorn
L
ögreglan í Reykjavík er að
rannsaka glæp. Hinn grunaði
er blaðamaður og glæpur hans
er að birta frétt. Þetta er hluti af
uppgjörinu við uppgjörið.
Vanda Íslands í góðærinu má skil-
greina á einfaldan hátt sem skort á
upplýsingum. Fyrir venjulegan Ís-
lending virtist allt vera í himnalagi,
en brenglað hagsmunanet og alvarleg
vandræði leyndust handan við þagn-
arhjúpinn. Skortur á upplýsingum er
ein af höfuðorsökum hrunsins, því
hann fyrirbyggði aðgerðir og þrýsting
á aðgerðir.
Eftir hrun varð uppgjör og opnun.
Fólk safnaðist í þúsundum á Austur-
völl og krafðist þess meðal annars
að fá meiri upplýsingar. Þingmenn
sögðust vilja afnema bankaleynd.
Opnunin var kjarninn í uppgjörinu.
Ýmsar upplýsingar, sem voru við-
kvæmar fyrir fjármála- og stjórnmála-
valdið, voru birtar gegn vilja valdsins.
Eftir því sem fleiri púsl komu fram
varð heildarmyndin skýrari og þræðir
stjórnmála og hagsmuna komu í ljós.
Nú er efnahagurinn að batna. En
það er skuggi yfir okkur. Það hefur
nánast ekkert verið gert til að ráðast
gegn grunnvandanum sem var rótin
að hruninu. Nýjum valdhöfum fylgir
endurnýjaður hagur í leynd. Og nýir
bankar og nýir auðmenn vilja vera
áfram í skjóli fyrir augum almenn-
ings. Það eru þeirra hagsmunir.
Kerfið er innstillt á að ráðast gegn
uppljóstrunum. Á föstudag var Ingi
Freyr Vilhjálmsson, fréttastjóri DV,
yfirheyrður af lögreglumönnum
vegna gruns um þann glæp að birta
frétt. Skylda blaðamanns og hlut-
verk hans í samfélaginu er að birta
almenningi
þær upp-
lýsing-
ar sem
hann
hefur. Það
er andstætt
hlutverki hans í
samfélaginu að
fela upplýsingar. En
það er truflun í gangi.
Kerfið ræðst gegn blaðamanni fyrir
að rækja hlutverk sitt. Lög um fjár-
málafyrirtæki skylda allt samfélagið,
og líka blaðamenn, til að þegja um
upplýsingar úr bönkunum. Þegar við
komumst yfir gögn sem sýna spill-
ingu í banka er það lagaleg skylda
okkar að þegja, en siðferðisleg skylda
að segja frá.
Nú þegar lögreglan er byrjuð að
rannsaka blaðamenn verka kraftarn-
ir í samfélaginu gegn birtingu upp-
lýsinga. Blaðamaður sem fær gögn í
hendurnar, sem sýna hags-
munaþræði valdakerfisins, hugsar sig
tvisvar um áður en hann birtir þau al-
menningi, af ótta við að lögreglan fari
gegn honum. Færri púsl fást í heildar-
mynd samfélagsins.
Frétt DV sem lögreglan telur lög-
brot fjallaði um að Guðlaugur Þór
Þórðarson þingmaður hefði tekið við
33 milljóna króna greiðslu frá Lands-
bankanum. Skýringar hans voru þær
að hann hefði fengið lán hjá Bún-
aðarbankanum til að kaupa trygg-
ingamiðlun af bankanum, sem hann
seldi síðan Landsbankanum. Guð-
laugur er sá íslenski stjórnmálamaður
sem tók við hæstu peningaupphæð-
unum frá bönkunum og stórfyrir-
tækjum í formi styrkja, meðal annars
25 milljónum 2006 til 2007. Auk þess
útvegaði hann 25 milljóna króna styrk
sem Sjálfstæðisflokkurinn tók við á
laun frá Landsbankanum árið 2006.
Bankastjórinn sem keypti trygginga-
miðlunina af Guðlaugi Þór og veitti
styrkinn er fyrrum samstarfsmaður
hans í Búnaðarbankanum og góður
félagi. Fréttin sem mátti ekki segja
er því púsl í heildarmyndina af sam-
bandi Guðlaugs við bankana.
Lögreglurannsókn á blaðamanni
hefur bæði fælingarmátt gegn upp-
ljóstrunum og virkar sem hvatning til
annarra til að koma höggi á fjölmiðla
sem beita rannsóknarblaðamennsku.
Eins og kemur fram í fréttaröð Press-
unnar um leka til fjölmiðla hefur
Hannes Hólmsteinn Gissurarson
prófessor barist fyrir því að fá rann-
sókn á frétt DV, þar sem greint var
frá 6 milljóna króna greiðslum Lands-
bankans til hans árin 2007 og 2008.
Fréttir DV um fjármagnsflæði til Hann-
esar sýndu fram á að háskólaprófess-
orinn þáði milljónagreiðslur frá þeim
sem hann lofaði í opinberri umræðu,
meðal annars af almannafé. Gagn-
sóknin gegn uppgjörinu er komin á
fullt, þar sem reynt er að stimpla mót-
mælendur og fjölmiðla sem hluta af
stjórnmálaflokkum, og ljóstra upp um
þátttöku þingmanna í mótmælum.
Nú getum við fylgst með þagnar-
hjúpnum dragast aftur yfir okkur. Ef-
laust héldu margir að allir yfirlýsinga-
glöðu þingmennirnir, sem sögðust
ætla að afnema bankaleynd, myndu
breyta þessu. En eftir þrjú ár með
nýja ríkisstjórn er veruleikinn annar.
Bankarnir eiga aftur að mata okkur á
upplýsingum, það er aftur skylda að
þegja og mótmælendurnir eru löngu
farnir aftur heim.
Hrunvaldar
Íslands
n Á næstu dögum verður
væntanlega mikil fjölmiðla-
veisla þegar helstu hrun-
valdar Ís-
lands mæta
fyrir lands-
dóm til að
vitna í máli
Geirs Hilmars
Haarde, fyrr-
verandi for-
sætisráðherra. Mest er auð-
vitað spennan í kringum
það þegar sjálfur Davíð Odds-
son mætir fyrir dóminn.
Davíð er sá einstaklingur
sem hafði langmest áhrif á
það hvernig þróunin varð á
Íslandi í aðdraganda hruns-
ins. Hann var lykilmaður við
einkavæðingu bankanna og
réð því sem hann vildi.
Spillingar­
samfélagið
n Margir eru á þeirri skoð-
un að það ætti í rauninni
að vera Davíð Oddsson sem
stæði frammi
fyrir lands-
dómi sem
sakborning-
ur en ekki
Geir Haarde
sem í raun
hafi verið
handbendi gamla foringjans
og ekkert unnið til saka af
sjálfsdáðum. Í því ljósi eru
ófáir sem vona að Geir verði
sýknaður af ákærum um að
hafa brugðist þjóðinni í að-
draganda hrunsins. Hvað
sem því líður er víst að al-
menningur mun í gegnum
landsdóm fá fágæta innsýn í
íslenskt spillingarsamfélag.
Í fýlu af Facebook
n Eitt helsta tískufyrirbærið
í umræðunni er að fara í fýlu
og láta sig hverfa af Face-
book. Það var
sjálfur Bubbi
Morthens
sem reið á
vaðið vegna
þess hve
umræðan
var orðin ill-
bærileg. Í framhaldinu hefur
hver laukurinn af öðrum
farið. Þráinn Bertelsson þing-
maður fór í fússi eftir að hafa
verið sakaður um kvenhatur.
Síðast fór svo hinn orðhvati
blaðamaður Jakob Bjarnar
Grétarsson sem lenti á svört-
um lista feminístanna.
Með ráðherraveiki
n Einn skondnasti ráðherra
Íslandssögunnar er Jón Bjarna-
son, fyrrverandi ráðherra sjáv-
ar og sveita.
Svör hans
við ýmsum
spurning-
um fjölmiðla
hafa ratað á
spjöld sög-
unnar vegna
þess hve skemmtilega þau
voru út úr kú. Jóni var fleygt út
úr ríkisstjórn vegna óþægðar
og þvergirðingsháttar. Síðan
hefur hann verið með alvarleg
fráhvörf sem kallast ráðherra-
veiki. Hermt er að hann mæti
illa á þing og fundi í þing-
flokki sínum og sé áhugalítill
um þingmennskuna.
Ég vil
engum illt
Prestar eru
venjulegt fólk
Lára Ólafsdóttir sjáandi segist sjá fyrir stóran skjálfta á höfuðborgarsvæðinu. – DV Séra Hildur Eir Bolladóttir stendur fyrir paramessu og ætlar að segja frá eigin hjónabandi. – DV
Það gerist aftur
Þ
að virðist vera lífleg eftirspurn eftir
nýjum stjórnmálahreyfingum, en
þar er sá hængur á að það er ekki
eins auðvelt og margur hyggur að
búa til stjórnmálahreyfingu með þaul-
hugsaðri hugmyndafræði og markmið-
um.
Vandinn er til dæmis sá að grundvall-
arstefnur í sæmilega þróuðu lýðræðis-
þjóðfélagi eru ekki ýkjamargar: Hinar
sígildu tvær eru hægri og vinstri – ein-
staklingshyggja eða félagshyggja sem eru
önnur nöfn yfir kapítalisma og jafnaðar-
stefnu/sósíaldemókratisma.
Þriðja leiðin er svo miðjustefna sem
á að vera hófsöm málamiðlun milli þess
besta (eða þess versta) úr einstaklings-
hyggju og félagshyggju.
Úr þessum þremur grundvallar-
stefnum er hægt að sjóða saman allt að
því óendanlega margvíslegar skoðanir
á þjóðfélaginu frá fasisma til kommún-
isma, frjálshyggju til forræðishyggju og
allt þar á milli.
Stjórnmál nútímans
Nú fer fjölgandi nútímahugsuðum sem
stíga fram og lýsa frati á hægri og vinstri.
Þeir segja að stjórnmál nútímans eigi að
fjalla um vandamál líðandi stundar eins
og jafnrétti kynjanna, umhverfismál,
friðarstefnu, stöðu trúarbragða eða rétt-
indi ýmiss konar minnihlutahópa og lífs-
skoðana í þjóðfélaginu.
Efnahagsmál eru líka ofarlega á baugi
í hugum margra sem eru búnir að sætta
sig við það ógnarjafnvægi kapítalisma og
sósíaldemókratisma sem ríkir víðast hvar
í Vestur-Evrópu. Þá er hægt að þrengja
sviðið og berjast fyrir einstökum kenn-
ingum í efnahagsmálum s.s. upptöku
„lómsins“ ellegar afnámi vísitölutrygg-
ingar eða almennri skuldauppgjöf með
því að ræsa peningaprentvélar og keyra
þær á fullum afköstum.
Svo er líka hægt að komast langt
í pólitík á því að vilja EKKI eitthvað,
eins og dæmin sanna með þeim fornu
féndum sem nú hafa fallist í faðma og
vilja forða Íslendingum frá því að ganga
í samband Evrópuþjóða. Þar sem félags-
fræðilegar rannsóknir sanna að 20% af
öllu fólki eru venjulega Á MÓTI öllum
breytingum gefur það augaleið að stein-
geld kyrrstöðu- og öldungapólitík höfðar
alltaf til nokkuð stórs hóps NEIkvæðra
kjósenda.
Nýtísku flokkar
Lýðræðislegar endurbætur eru líka
ofarlega á blaði hjá mörgum sem búnir
eru í stórum dráttum að sætta sig við að
búa í þjóðfélagi sem er fljótandi sam-
bræðingur hægri og vinstri. Þar þarf í
takt við hægfara þróun lýðræðis að upp-
færa stjórnarskrár eða semja nýjar, taka
upp persónukjör, fjölga þjóðaratkvæða-
greiðslum og innleiða pólitískan rétt-
trúnað til að bæta mannlífið. Allt þetta
er skammt á veg komið enda á lýðræðið
ekki nema kannski tveggja alda sögu
í okkar eldgömlu veröld og er enn á
barnsskónum.
Nýtísku flokkar – eða kannski öllu
heldur „hreyfingar“ eða „samtök“ sem
eru að eigin áliti hvorki til hægri né
vinstri og allrasíst á miðjunni (sem í
fyrirlitningarskyni er stundum kölluð
„miðjumoð“ í dæmigerðri „íslenskri um-
ræðu“) ætla að leysa hin stóru nútíma-
mál með nútímalegum lausnum geta
eins og dæmin sanna lent í hremming-
um. Þær hremmingar koma þegar skýr-
leiksfólk hefur stuttlega talað sig saman
um að stofna nýja hreyfingu til að bæta
þjóðfélagið með afburða skarpskyggni
sinni og menntun, og svo kemur á dag-
inn að meðlimir baráttuhópsins koma
ýmist frá hægri eða vinstri að vanda-
málum og nálgast tilveruna með afar
misjöfnum hætti.
Stjórnmál um einstök málefni kunna
að vera gagnleg til að hnika ákveðnum
málaflokkum í forgang en það eru engu
að síður hin gömlu grundvallarátök milli
hægri og vinstri sem skipta sköpum fyrir
framtíð okkar.
Hægri og vinstri dottið úr tísku
Hugmyndafræðin um hægri og vinstri
er dottin úr umræðunni. Hún er ekki
lengur í tísku. Í löndum þar sem offita er
stærsta heilbrigðisvandamálið er sósíal-
isminn gleymdur en flokkar sem þykjast
vera lengst til vinstri eru undirlagðir af
þeim pólitíska rétttrúnaði að aum staða
velmenntaðra og velnærðra kvenna sé
stærsta vandamál samtímans en ekki
ranglæti, stéttaskipting, fátækt og mis-
skipting auðsins.
Það er eins og það tíðkist ekki á tímum
hinnar miklu einstaklingshyggju og egó-
isma að sjá skóginn fyrir einstökum trjám,
og kannski myndar hver einasti maður
sinn eigin stjórnmálaflokk í framtíðinni
um sínar eigin óskeikulu póstmódernísku
skoðanir. Orðið sósíalismi vekur aðhlátur.
Við viljum ekki hefðbundin stjórnmál.
Þau eru eins og rímað kvæði. Við viljum
frjálsleg póstmódernísk málefnastjórn-
mál. Og við erum öll óskeikul.
Þetta er kannski ekki gæfulegt ástand,
en hugsanlega er þetta nauðsynlegt skeið
í stjórnmálaþróuninni því að öll þróun er
fremur hæg – miðað við hvað ævi hvers
kjósanda líður hratt.
Póstmódernísk pólitík
Leiðari
Jón Trausti Reynisson
jontrausti@dv.is
Útgáfufélag: DV ehf. Stjórnarformaður: Lilja Skaftadóttir Ritstjórar: Jón Trausti Reynisson (jontrausti@dv.is) og Reynir Traustason (rt@dv.is) Fréttastjóri: Ingi Freyr Vilhjálmsson (ingi@dv.is)
Umsjón helgarblaðs: Ingibjörg Dögg Kjartansdóttir (ingibjorg@dv.is) Umsjón innblaðs: Kristjana Guðbrandsdóttir (kristjana@dv.is) Framkvæmdastjóri: Stefán T. Sigurðsson (sts@dv.is)
Sölu- og markaðsstjóri: Heiða B. Heiðarsdóttir (heida@dv.is) Hönnunarstjóri: Jón Ingi Stefánsson (joningi@dv.is) Umbrot: DV Prentun: Landsprent Dreifing: Árvakur DV á netinu: DV.is
F R J Á L S T, Ó H Á Ð D A G B L A Ð
Heimilisfang
Tryggvagötu 11
Hafnarhvoli, 2. hæð
101 Reykjavík
FRéTTASkoT
512 70 70 DV áskilur sér rétt til að birta aðsent efni blaðsins á stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. Öll viðtöl blaðsins eru hljóðrituð. Notkun á efni blaðsins er óheimil án samþykkis.
512 7000
512 7010
512 7080
512 7050
AÐALnúmeR
RiTSTJÓRn
ÁSkRiFTARSími
AuGLýSinGAR
16 5. mars 2012 Mánudagur
Kjallari
Þráinn
Bertelsson