Dagblaðið Vísir - DV - 30.04.2012, Blaðsíða 10

10 Fréttir 30. apríl 2012 Mánudagur
A
gnes M. Sigurðardóttir,
sóknarprestur í Bolungar-
vík, verður næsti biskup yfir
Íslandi, fyrst kvenna. Sam-
kvæmt nýjustu skoðana-
könnun Félagsvísindastofnunar HÍ
mælist Þóra Arnórsdóttir með lang-
mest fylgi frambjóðenda í forseta-
kosningunum í sumar. Um 49 prósent
kjósenda vilja hana sem næsta for-
seta Íslands á meðan Ólafur Ragnar
Grímsson mælist með 34,8 prósenta
fylgi. Þá er forsætisráðherra kona, for-
seti Alþingis er kona og í fyrsta skipti
í sögu lýðveldisins eru konur í meiri-
hluta í ríkisstjórn Íslands – af níu ráð-
herrum eru fimm konur.
Gangi það eftir að forseti Íslands
verði einnig kona er komin upp
söguleg staða á Íslandi þar sem kon-
ur gegna flestum af stærstu og valda-
mestu opinberu embættum landsins
á sama tíma. Aldrei áður í sögunni
hefur það gerst.
Aldrei fleiri konur á Alþingi
Ef sú staða sem nú er komin upp er
borin saman við stöðu kvenna eins
og hún var um það leyti sem hrunið
skall á, sést að mikil breyting hefur átt
sér stað. Í ríkisstjórn Geirs H. Haarde,
sem sat við völd frá maí 2007 til febrú-
ar 2009, voru fjórar konur ráðherrar á
móti átta körlum. Það þýðir að konur
voru þriðjungur ráðherra. Þá skiptu
karlar með sér embætti forseta Alþing-
is og á sama tíma gegndu karlar bæði
embættum forseta Íslands og biskups.
Í æðstu embættum opinberrar
stjórnsýslu er hlutur kvenna nú einn-
ig sterkur. Af tíu ráðuneytisstjórum er
helmingur konur.
Enn eru konur þó í minnihluta á
Alþingi og hafa aldrei náð því að vera
jafnar körlum eða komast í meiri-
hluta. Í upphafi þessa kjörtímabils
voru konur 42,9 prósent þingmanna.
Það er stórt stökk frá kosningunum
2007 þegar konur voru 31,7 prósent
þingmanna. Eftir alþingiskosning-
arnar 2003 voru konur 30,2 prósent
þingmanna. Ekki þarf þó að fara
lengra en 30 ár aftur í tímann til að
sjá gjörólíka mynd. Árið 1983 voru
konur aðeins 5 prósent þingmanna
og höfðu verið það frá árinu 1971.
Nánar má sjá hvernig hlutur kvenna
á Alþingi hefur þróast í töflunni sem
fylgir með greininni.
Ísland best í heimi fyrir konur
Athygli erlendra fjölmiðla og ann-
arra aðila sem láta sig kynjajafnrétti
varða hefur í auknum mæli beinst að
Íslandi á undanförnum árum. Sam-
kvæmt tölum sem Alþjóðaefnahags-
ráðið tekur saman árlega er Ísland
það land í heiminum þar sem best
er að vera kona. Ísland hefur topp-
að þennan lista síðustu tvö ár. Listi
Alþjóðaefnahagsráðsins er byggð-
ur á fjórum þáttum sem mæla mis-
rétti milli karla og kvenna í 130 ríkj-
um um allan heim. Listinn nær til
92 prósenta jarðarbúa. Fyrsta at-
riðið á listanum er þátttaka í efna-
hagslífi og möguleikar kynjanna til
atvinnuþátttöku. Þá er launamun-
ur skoðaður og hlutfall kynjanna í
störfum sem krefjast mikillar þekk-
ingar eða menntunar. Annað atriðið
er menntun kynjanna. Þriðja atrið-
ið sem ráðið tekur til greina er þátt-
taka kynjanna í stjórnmálum og áhrif
þeirra á ákvarðanatöku. Fjórða atrið-
ið tekur á heilsufarslegum þáttum,
svo sem lífslíkum karla og kvenna.
Þegar þessir þættir eru allir teknir
saman er staða kvenna á Íslandi best
í heiminum.
Þó að staða kvenna sé greinilega
sterk hér á landi í samanburði við
aðrar þjóðir eru þær enn eftirbátar
karla á ýmsum sviðum. Þannig eru
konur með að jafnaði 24 prósentum
lægri laun en karlar, sé miðað við
fullt starf, samkvæmt launakönn-
un SFR. Þegar tekið hefur verið til-
lit til aldurs, vinnutíma, starfsaldurs,
starfsstéttar, menntunar og vaktaá-
lags stendur eftir 13,2 prósenta óút-
skýrður launamunur, en árið 2010
var þessi sami óskýrði kynbundni
launamunur 9,9 prósent.
Karlamenning
„Hvað gerðist á Íslandi? Hvað gerð-
ist á þremur árum frá efnahagslegu
stórslysi yfir í að fullkláraða glæsi-
byggingin Harpa reis? Konur tóku
völdin í landinu og tóku til hend-
inni, það er það sem gerðist,“ segir
í grein blaðamannsins Johns Car-
lin sem birtist í breska blaðinu The
Independent um þarsíðustu helgi.
Greinin ber yfirskriftina „Norræn
bylting: Kvenhetjur Reykjavíkur“ og
í henni er fjallað um hvernig kon-
ur hafa tekið við völdum á Íslandi
eftir hrun og tekið til hendinni við
uppbygginguna. Miðaldra körlum
hafi verið kennt um hrunið, meira
að segja af öðrum körlum. Stærsti
stjórnmálaflokkurinn fyrir hrun var
að mestu skipaður körlum, valda-
mestu bankamennirnir voru karl-
ar og áttu þeir það sameiginlegt að
hafa vera hvatvísir og að hafa of-
metnast í þeirri trú að lítil fiskveiði-
þjóð gæti sigrað heiminn svo að
kampavín myndi flæða hér um allt.
Hann nefnir að Sigrún Ragna
Ólafsdóttir hafi verið ráðin forstjóri
VÍS, stærsta tryggingafélags Íslands,
og að Rannveig Rist sé forstjóri álris-
ans Rio Tinto Alcan.
Blaðið ræðir einnig við Katrínu
Jakobsdóttur, mennta- og menning-
armálaráðherra, um hvernig konur
hafi gegnt lykilhlutverki í uppbygg-
ingunni eftir hrun. „Margir sögðu að
bruðl bankamanna fyrir hrun væri
dæmi um karlamenningu. Árið 2009
breyttist tíðarandinn þannig að þetta
karlmennskuhugarfar vék. Fólk hugs-
aði með sér: „Við þurfum konur með
raunhæfar og hagnýtar hugmyndir
við völd.“ Það sem við höfum séð síð-
an þá er að ef við viljum forðast jafn
djúpar krísur og vaxa, þá þurfum við
að hugsa til lengri tíma, ekki bara eitt
kjörtímabil í einu heldur til 10–20 ára.
Það er ekki hugsunarháttur í ríkis-
stjórn þar sem karlar væru í algjörum
meirihluta. Þetta er kvenlegur hugs-
unarháttur,“ segir hún.
Kvenleg hagstjórn
Katrín nefnir að mörg dæmi séu
um hvernig hugsunarhátturinn hef-
ur breyst – sveiflast í átt til kvenlegri
gilda eftir hrun. „Það er vel hægt að
sjá kvenleg áhrif í því hvernig við
höfum lagt meiri áherslu á sjálfbæra
þróun og með því að byggja upp
efnahaginn til lengri tíma og á örugg-
ari hátt,“ segir hún.
Katrín á þar við að ekki hefur ver-
ið ráðist í framkvæmdir sem skapa
skammvinnan hagvöxt á borð við
álversframkvæmdir á þessu kjör-
tímabili, en allt kapp var lagt á slík-
ar framkvæmdir í stjórnartíð Fram-
sóknarflokks og Sjálfstæðisflokks.
„Konur hugsa meira um náttúruna.
Við vinnum fjárlögin öðruvísi og
skattkerfið hefur breyst. Þetta er kynj-
uð hagstjórn og hugmyndin geng-
ur út á að greina hvernig einstakir
þættir hagkerfisins hafa bein áhrif á
karlmenn og konur á ólíkan hátt og
hvernig þeir ýta undir kynjajafnrétti.
Við sjáum líka kvenleg sjónarmið
birtast í umræðunni um atvinnumál.
Karlar vilja frekar reisa álver á með-
an konur leggja meiri áherslu á skap-
andi greinar. Við höfum gert listum
hærra undir höfði, sérstaklega tón-
list og bókmenntum sem skapa jafn
miklar tekjur fyrir þjóðarbúskapinn
og áliðnaðurinn gerir. Ég er nokkuð
viss um að það hefði ekki hvarflað að
karlmönnum að fara þá leið,“ segir
Katrín við blaðið. n
n Konur í lykilembættum n Aldrei fleiri konur í ríkisstjórn n Tóku til hendinni eftir hrun
Upprisa kvenna
Agnes M. Sigurðardóttir Fyrst kvenna
til að verða kjörin biskup yfir Íslandi.
Jóhanna Sigurðardóttir Varð árið 2009
fyrst kvenna til að gegna embætti forsætis-
ráðherra.
Þóra Arnórsdóttir Samkvæmt nýrri
könnun nýtur hún langmests fylgis forseta-
frambjóðenda.
Ásta R.Jóhannesdóttir Hefur verið
forseti Alþingis síðan 2009. Hún er fjórða
konan frá 1875 til að gegna því embætti.
Valgeir Örn Ragnarsson
blaðamaður skrifar valgeir@dv.is
Ísland hæst
39%
54%
45%
55,5%
Ís
la
nd

No
re
gu
r
Sv
íþ
jó
ð
Da
nm
ör
k
Hlutfall kvenna í ríkisstjórnum
Norðurlanda 2012.
Kynjahlutfall
á Alþingi
Aldrei hafa verið fleiri konur á Alþingi þó
að þær séu enn færri en karlarnir. Fyrir
30 árum voru 5% þingmanna konur en
eftir síðustu kosningar voru þær 42,9%
þingmanna.
1967–1971 1,67%
1979–1983 5%
1983–1987 15%
1987–1991 20,6%
1991–1995 23,8%
1995–1999 25,4%
1999–2003 34,9%
2003–2007 30,2%
2007–2009 31,7%
2009–2013 42,9%