Dagblaðið Vísir - DV - 14.09.2012, Síða 32

Tívolí
Hálsa-
skógur
Þ
að er löngu orðin föst hefð í
Þjóðleikhúsinu að sýna þar
leikrit Thorbjörns Egner,
Kardimommubæinn og
Dýrin í Hálsaskógi. Það er
góð hefð, því að þetta eru góð leik-
rit. Og eitt er alveg sérlega gott við
hana: það dettur sem sé engum í
hug að láta endurþýða verkin, eins
og nú er mikil lenska í íslensku leik-
húsi, jafnvel þótt verk séu til í af-
burðaþýðingum fyrir. Ljóðaþýð-
ingar Kristjáns frá Djúpalæk eru
löngu óumdeild klassík, og engan
hef ég enn heyrt kvarta undan því
að lausamálstexti Huldu Valtýs-
dóttur sé orðinn „úreltur“.
Dýrin í Hálsaskógi voru eitt af
leikhúsævintýrum bernsku minn-
ar. Ég er nógu gamall til að hafa séð
og heyrt Bessa og Árna Tryggva og
marga aðra góða leikara – í frum-
sýningunni. Síðan hef ég auðvit-
að oft heyrt hljóðritun leiksins með
þeim, og mér er lífsins ómögulegt
að hlusta á orðaskipti Mikka refs og
Lilla Klifurmúsar án þess að heyra
raddir þeirra hljóma, svo óborg-
anlegur var leikur þeirra, ekki síst
samleikurinn. Þarna leiddu tvær af
skærustu gamanstjörnum, sem ís-
lenskt leikhús hefur eignast fyrr
og síðar, saman hesta sína með
ógleymanlegum hætti. Vitaskuld
er frábært að geta enn hlýtt á þann
leik, þó að það geri þeim leikend-
um, sem í fótspor snillinganna feta,
ekki auðveldara fyrir.
Eins og margar og sjálfsagt
flestar barnasögur búa leikir Egners
yfir alvarlegri undiröldu. Egner er
heilmikill siðapredikari í sér; hann
vill ekki aðeins að börn hirði vel
tennurnar sínar (Karíus og Bakt-
us), í Dýrunum í Hálsaskógi gengur
hann enn lengra og ráðleggur þeim
að gerast grænmetisætur. En það er
bara allt í lagi og spillir í engu ánægju
okkar af leikjunum, því að þeir eru
svo spennandi og dramatískir, að
ekki sé minnst á alla söngvana.
Kardimommubærinn verður víst
að teljast meiri spennuleikur en
Hálsaskógur, sem er ívið sundur-
lausari, en þar er engu að síður skýr
þráður, sem höfundur missir aldrei
sjónar á, auk þess sem leikrænar
uppákomur eru þar hver annarri
hnyttilegri (Lilli að plata Mikka ref,
piparkökuveislan hjá Hérastubb
bakara, Amma skógarmús á flótta
undan Patta broddgelti og svo fram-
vegis). Og hinn alvörugefni undir-
tónn er ekki einungis siðferðislegur;
í verkinu býr líka viss sorg og sú sorg
er tilvistarleg eðlis og við þekkjum
hana flest okkar: það er sú gamal-
kunna staðreynd að öll dýrin í skóg-
inum skuli ekki geta verið vinir. Að
sum stóru dýrin skuli alltaf vilja vera
að éta sum litlu dýrin. Sá strengur
verður að fá að hljóma til að verkið
nái fullum áhrifamætti – fyrir mér er
það alltént þannig.
Dýrin í Hálsaskógi voru frum-
sýnd síðastliðinn laugardag á stóra
sviði Þjóðleikhússins í nýrri upp-
færslu sem Ágústa Skúladóttir hef-
ur leikstýrt. Þetta er flott sýning á
ytra borði, mikið fyrir augað, eins
og þar stendur, geysilegt ljósa- og
litaspil, og alls kyns uppáfyndingar
í leikmynd og öðru. En í reynd vinn-
ur allur þessi íburður gegn hinum
einfalda dramatíska kjarna verksins
sem ég var að reyna að koma orð-
um að hér á undan. Hálsaskógur
verður að einhvers konar tívolíi í út-
gáfu Ágústu og annarra „listrænna
aðstandenda“. Ágústa kann margt
fyrir sér, fullt af kómískum leikhús-
brellum, það er hún margbúin að
sýna og sanna. En hún þarf ekkert
að sanna það neitt frekar fyrir okk-
ur. Á köflum bregður fyrir augljós-
um skopstælingum á útjöskuðum
klisjum úr ýmsum lággróðri leik-
sviðs og kvikmynda. Það getur ver-
ið gaman að slíkum skopstælingum,
en hvaða erindi þær eiga inní heim
Thorbjörns Egner, er mér ekki ljóst.
Auðvitað verður aldrei leiðinlegt
í þessu Tívolíi Ágústu (þar er meira
að segja Parísarhjól svo öllu sé til
skila haldið). Fjörið er gegndarlaust
á sviðinu, aldrei dauður punktur,
því að leikstjóranum er sífellt að
detta eitthvað nýtt í hug og hún má
til með að koma því öllu að. Leik-
endum, ungum jafnt sem öldn-
um, þykir bersýnilega mjög gaman
og það skilar sér til okkar. Þeir eru
sumir (ekki síst Jóhannes Hauk-
ur í hlutverki Mikka) óhræddir við
að „leika á salinn“, tala beint við
áhorfendur, og gera það víða vel (ég
nefni rétt sem dæmi þegar Mikki fer
að pota banhungaður í krakkana á
32 14.–16. september 2012 Helgarblað
m e n n i n g @ d v . i s | d v . i s / m e n n i n g
„Eins og bland í poka.
Nema bara bestu molarnir.“
„Falleg lesning
og rík af húmor“
Hljómskálinn
Ýmsir flytjendur
Reglur Hússins
Jodie Picoult
Úthugsað, lágstemmt eldhús
E
itt af sérstakari einkenn-
um veitingahúsamenningar
Reykjavíkur er að það kostar
jafnmikið að borða virkilega
góðan mat og skyndibitarusl í hádeg-
inu. Mörg góð veitingahús borginni -
Fiskfélagið, Fiskmarkaðurinn, Grill-
markaðurinn, Geysir, Ostabúðin á
Skólavörðustíg, Fylgifiskar – bjóða
upp á gómsæta fiskrétti í hádeginu
sem eru nánast á hamborgaraverði.
Á þetta benda margir útlendingar
sem hingað koma og finnst þetta
skrítið en á sama tíma ánægjulegt.
Í maí bættist nýtt mathús við
þennan hóp veitingastaða sem gera
vel við svanga borgarbúa með hóf-
stilltum verðum á ljúffengum mat
úr gæða hráefnum. Veitingastaður-
inn Friðrik V. á Laugavegi 60, sem
um árabil var á Akureyri við góðan
orðstír – sumir borgarbúar gerðu sér
meira að segja sérstakar ferðir norð-
ur til að borða á honum, býður upp
á tvíréttað í hádeginu fyrir einungis
1.590 krónur. Tekið skal fram að þessi
dómur fjallar eingöngu um hádegis-
seðil Friðriks V. – á kvöldin er boð-
ið upp á þriggja og fimm rétta seðla
með eða án vína.
Súpa dagsins er borin fram á und-
an fiski dagsins eða grænmetisrétti.
Brauðið sem kemur á undan súpunni
er bakað á staðnum á hverjum degi
og smakkast alltaf afar vel. Brauðið er
breytilegt dag frá degi, tvær tegundir,
með viðbiti sem nostrað hefur verið
við – til dæmis skyrsmjör með krydd-
jurtum. Súpan sem boðið er upp á er
ekki þessi hefðbundna íslenska, salt-
aða hveitisúpa sem stundum er boð-
ið upp á; hveitisúpa sem bragðast
eins, sama hvort hún er blómkáls-,
aspas- eða sveppa-. Fyrir nokkrum
vikum fékk ég blómkálssúpu á staðn-
um sem sérstaklega var tekið fram að
væri gerð úr cannellini-baunum og
að í henni væri ekkert hveiti. Fisk-
ur dagsins, sem undirritaður hefur
fengið sér fimm sinnum á síðastliðn-
um fjórum mánuðum, hefur alltaf
verið afar bragðgóður og vel eldaður.
Tvívegis hef ég fengið grillaðan lax
með mildri chili-sósu sem bragðast
dásamlega. Meðlætið sem fylgir er
auk þess alltaf úthugsað, smá atriðin
á hreinu með fínlegri notkun á
kryddum og sósum. Með kaffinu eru
svo bornar fram dvergkleinur í boði
hússins – skemmtilegt smá atriði sem
gaman er að.
Einkenni Friðriks V. er að allur
maturinn þar er úthugsaður, engu
er hent í gestinn bara einhvern
veginn. Hugsað hefur verið fyr-
ir smáatriðunum í matargerðinni.
Á sama tíma er maturinn ekkert
prjál heldur þvert á móti heimil-
islegur án þess þó nokkurn tím-
ann að vera lummó; þetta er stæla-
laust, lágstemmt eldhús. Mikið er
lagt upp úr góðu, fersku hráefni og
er gjarnan tilkynnt úr hvaða sveit
fiskurinn, grænmetið, byggið og
kryddjurtirnar koma af landinu; af
hvaða bæ og hvað bóndinn heitir
sem færði björgin í búið. Þjónust-
an er sömuleiðis alúð leg og vinaleg
þó stundum virðist sem annríkið á
staðnum kalli eftir fleira starfsfólki
en aðallega fjölskyldu eigandans,
Friðrik Vals Karlssonar. Vertu vel-
kominn Friðrik V. og takk kærlega
fyrir mig. n
Ingi F. Vilhjálmsson
ingi@dv.is
Veitingahús
Friðrik V.
Staðsetning: Laugavegur 60, 101 Reykjavík
Jón Viðar Jónsson
leikminjar@akademi.is
Leikrit
Dýrin í Hálsaskógi
eftir Thorbjörn Egner
Þýðing: Hulda Valtýsdóttir
Ljóðaþýðingar: Kristján frá Djúpalæk
Leikstjórn: Ágústa Skúladóttir
Leikmynd: Ilmur Stefánsdóttir
Búningar: María Th. Ólafsdóttir
Lýsing: Ólafur Ágúst Stefánsson
Tónlist: Christian Hartmann & Thorbjörn
Egner
Tónlistarstjórn: Kristinn Gauti Einarsson &
Halldór S. Bjarnason
Sýnt í Þjóðleikhúsið
Siðapredikari Egner er
heilmikill siðapredikari í
sér; hann vill ekki aðeins
að börn hirði vel tennurnar
sínar (Karíus og Baktus),
í Dýrunum í Hálsaskógi
gengur hann enn lengra og
ráðleggur þeim að gerast
grænmetisætur.