Dagblaðið Vísir - DV - 03.10.2012, Side 14

Sandkorn
E
f maður vill drepa annan mann á
Íslandi þá getur hann það. Jafn­
vel þó drápið væri augljóst lög­
brot og siðabrot – þú skalt ekki
mann deyða – þá gæti mað­
urinn náð markmiði sínu og myrt. Ef
maðurinn nær að drepa annan þá sýnir
það ekki fram á að lögin og siðferðis­
reglurnar sem gilda í samfélagi hans séu
gallaðar. Nei, morð mannsins sýnir ekki
fram á formgalla í lögunum og siða­
boðunum heldur aðeins það að maður­
inn hafi brotið af sér; hann getur verið
breyskur, hamslaus, vitstola eða jafnvel
keyrður áfram af réttlátri reiði.
Fyrir skömmu átti ég áhugavert
spjall við íslenskan athafnamann.
Hann gagnrýndi fréttaflutning DV af
afskriftum fjármálafyrirtækja á skuld­
um eignarhaldsfélaga kaupsýslumanna
eftir hrunið 2008. Inntakið í orðum
fjárfestisins var að ekki væri hægt að
gagnrýna þessar afskriftir nema ráð­
ast fyrst að hlutafélagaforminu sjálfu.
Þá taldi hann að aldrei mætti samsama
eiganda einkahlutafélags félaginu sjálfu,
líkt og DV gerði til dæmis fyrir stuttu þar
sem sagt var frá því að Glitnir og Baugur
hefðu afskrifað 20 milljarða af skuldum
eignarhaldsfélags Ingibjargar Pálma­
dóttur.
Lykilatriði hlutafélagaformsins er
að fjárfestar þurfa ekki nauðsynlega að
bera 100 prósent persónulega ábyrgð á
skuldbindingum félaga sem þeir eiga.
Útfærsluatriði er hverju sinni, á milli
lánveitanda og lántaka, hversu mikla
persónulega ábyrgð fjárfestarnir bera –
ef einhverja. Þar af leiðandi geti þeir því
lagt út í fjárfestingar, sem annað hvort
skila hagnaði eða ekki, án þess að eiga
á hættu að verða gjaldþrota persónu­
lega ef viðskiptin ganga ekki upp. Fjár­
festirinn sagði að sá sem teldi réttmætt
að gagnrýna þessar lánveitingar til
eignarhaldsfélaganna þyrfti þá fyrst að
sýna fram á að hlutafélagaformið væri
órökrétt form við stofnun og rekstur
fyrir tækja og félaga í áhættusömum
rekstri. „Hlutafélagaformið hefur fært
vestrænum samfélögum þvílíka hag­
sæld á síðustu hundrað árum eða svo,“
sagði athafnamaðurinn.
Ef fjárfestirinn hefði rétt fyrir sér væri
stór hluti umræðunnar um íslenska
efnahagshrunið á villigötum. Þeir sem
vildu gagnrýna lánveitingar íslensku
bankanna til stærstu eigenda sinna, FL
Group, Baugs, Björgólfsfeðga, Bakka­
bræðra, Ólafs Ólafssonar og fleiri, ættu
því að beina röddum sínum að hluta­
félagaforminu sjálfu en ekki misnotk­
un þeirra sjálfra á hlutafélagaforminu.
Þannig mætti rekja hluta bankahruns­
ins til formgalla í hlutafélagalögum.
Þeir sem mótuðu hlutafélagaform­
ið hafa örugglega ekki verið með það í
huga að lánveitendur og lántakendur
ættu að sitja báðum megin við borðið í
lánaviðskiptum banka og fyrirtækja, að
þeir gætu því búið þannig um hnútana
að áhætta lántakandans væri lítil sem
engin ef tap yrði á viðskiptunum. Slík­
ar feyrur eru aldrei formlegur hluti af
kerfum heldur frávik frá reglum þeirra.
Þetta átti til dæmis við í áðurnefndum
viðskiptum Ingibjargar Pálmadóttur
og Glitnis og Baugs, félögum sem Jón
Ásgeir, eiginmaður hennar, átti og stýrði.
Sá sem vill stilla umræðunni um ís­
lenska bankahrunið upp með þeim
hætti að ráðast þurfi fyrst að hluta­
félagaforminu sjálfu til að gagnrýna
glórulausar lánveitingar án haldbærra
veða til eigenda bankanna og viðskipta­
félaga þeirra þyrfti því fyrst að sýna
fram á að þessi lán hafi ekki brotið gegn
eðlilegri framfylgd hlutafélagalaga og
grundvallaratriðum í heilbrigðri banka­
starfsemi. Sönnunarbyrðin fyrir orðum
athafnamannsins hvílir því á honum
og hans líkum. Við vitum sem er að
slík röksemdafærsla gæti reynst snúin:
Sannanirnar fyrir misnotkuninni á lög­
um um bankastarfsemi og fyrirtækja­ og
félagarekstur eru svo ótalmargar, líkt og
lesa má um í skýrslu rannsóknarnefnd­
ar Alþingis og sjá í útgefnum ákærum
sérstaks saksóknara.
Misnotkun íslenskra athafnamanna
á hlutafélagalögunum sýnir því ekki
fram á formgalla í þeim lögum – nema
ef vera skyldi að lögin ættu að girða
betur fyrir lánveitingar nema gegn ein­
hverjum tilteknum lágmarksveðum
eða persónulegum ábyrgðum. Mis­
notkunin sýndi aftur á móti að kaup­
sýslumennirnir voru breyskir, gráðugir,
gírugir; keyrðir áfram af gegndar­
lausri girnd í meiri peninga, meiri fjár­
festingar, meiri völd. Misnotkunin sýnir
því fram á brot mannanna, breysk­
leika þeirra, en ekki formgalla hluta­
félagalaga. Athafnamaðurinn hafði því
kannski rétt fyrir sér að einu leyti þrátt
fyrir allt: Ef hlutafélagaformið hefur
getið af sér hagsæld í vestrænum sam­
félögum er þeim mun mikilvægara að
standa vörð um það og misnota það
ekki gróflega líkt og gert var hér á á landi
í stórum stíl fyrir hrun.
Tómarúm
n Nokkurt tómarúm er í
Samfylkingunni eftir að Jó-
hanna Sigurðardóttir tilkynnti
um brotthvarf sitt úr stjórn­
málum. Árni Páll Árnason er
líklegur eftir að hann snéri
baki við Kennedy­lúkkinu,
fór í lopapeysu, og lét sér
vaxa skegg. Hans árangur
ræðst þó af því hvort honum
tekst að verja vígi sitt í Krag­
anum og standast áhlaup
Katrínar Júlíusdóttur fjár­
málaráðherra sem gerir til­
kall til oddvitasætis. Ef hún
sigrar styttist í formanns­
stólinn.
Bakland Dags
n Varaformaðurinn, Dagur
B. Eggertsson, er ekki á þeim
buxunum að bjóða sig fram
til formanns. Eyjan.is sagði
frá því að hann væri í borg­
armálunum af lífi og sál og
hygðist ekki breyta til. Ekki
er ólíklegt að Dagur hafi les­
ið það úr baklandi sínu að
hann ætti engan möguleika
eftir að hafa gert Jón Gnarr
að borgarstjóra. Það hefur
undanfarið ekki verið ávísun
á frama að vera varaformað­
ur Samfylkingar. Þar er nær­
tækt að skoða feril Ágústs
Ólafs Ágústssonar sem var
sniðgenginn af öðrum for­
ystumönnum og hvarf.
Vinur Gulla
n Guðlaugur Þór Þórðarson
alþingismaður er kominn
á fulla ferð í baráttu sinni
fyrir öflugu
endurkjöri.
Helsti tals­
maður hans
er stjörnu­
lögmaður­
inn Sveinn
Andri Sveins-
son. Sá mætti í Silfur Egils
um helgina og talaði þar
máli Guðlaugs Þórs. Óljóst
er hvort það liðsinni dugi
til þess að sjálfstæðismenn
gleymi styrkjunum og álykt­
un landsfundar og endurnýi
umboð þingmannsins.
Sonur Einars Odds
n Á meðal þeirra sem
hyggja á pólitískan frama
innan Sjálfstæðisflokksins í
Reykjavík er
Teitur Björn
Einarsson
lögfræðing­
ur. Teitur,
sem tekur
slaginn um
sæti á lista,
hefur starfað lengi innan
flokksins og er sanntrúað­
ur Sjálfstæðismaður. Hann
mun örugglega njóta góðs
af því að vera sonur Einars
Odds Kristjánssonar, þing­
mannsins heitins, sem
naut virðingar innan þings
og utan. Þá skemmir ekki
fyrir að Teitur er mágur Ill-
uga Gunnarssonar alþingis­
manns. Víst er að þeir munu
snúa bökum saman.
Þetta er bara
ofbeldi
Það var ekki
svo gott
Móðir unglings í Hagaskóla segir skólann ekki taka á agavanda. – DV Birgir Hilmarsson vonast til þess að fá að hitta Harry Bretaprins næst þegar þeir vinna saman. – DV
Misnotkun er ekki formgalli„Hlutafélagaformið
hefur fært vestræn-
um samfélögum þvílíka
hagsæld á síðustu hundrað
árum eða svo
Þ
að er mér mikið fagnaðarefni að
ríkisstjórnin hafi notað svigrúm
við gerð fjárlagafrumvarpsins til
þess að hækka barnabæturnar
á nýjan leik. Hækkun barnabóta, sem
skertar hafa verið mörg undanfarin ár,
er rakin leið velferðarþjóðfélags til þess
að létta undir með ungum barnafjöl­
skyldum. Það er leið sem hittir beint
í mark; hartnær 11 milljörðum króna
af skatttekjum ríkissjóðs er með þeim
hætti endurdreift til ungra fjölskyldna
sem af brýnni nauðsyn þurfa að stofna
til mikilla húsnæðisskulda um leið og
framfærsla vegna barna og barnaupp­
eldis þyngist.
Barnabætur, rétt eins og vaxtabætur,
eru hluti af velferðarþjóðfélaginu sem
við viljum byggja. Þær hamla gegn
ójöfnuði um leið og efnaminna fólk
og barnafjölskyldur njóta meira fjár­
hagslegs frelsis og öryggis en ella væri.
Fleira kemur til. Börnum hefur fjölg­
að óvenju mikið eftir hrun og það er
gott að standa fyrir stefnu sem færir
stækkandi hópi foreldra betra fjár­
hagslegt öryggi.
Þá má einnig nefna að höfundar
nýrrar skýrslu Þjóðmálastofnunar Há­
skóla Íslands telja að ráðstafanir til að
draga úr ójöfnuði – og stuðningur við
barnafjölskyldur og neðri tekjuhópana
– örvi hagkerfið. „Tilgáta okkar er að
vernd lægri tekjuhópa og endurdreifing
velferðarútgjalda og byrða á Íslandi
hafi haft mikla þýðingu fyrir viðhald
einkaneyslu og skárra atvinnustigs en
hjá öðrum kreppuþjóðum. Lægri tekju­
hópar eyða stærri hluta tekna sinna til
neyslu og með vernd þeirra er hærra
neyslustigi (og þar með hærra at­
vinnustigi) viðhaldið.“
Réttindi eða bónbjargir?
Það kemur mér því spánskt fyrir sjónir
þegar einkum sjálfstæðismenn finna
stefnumiðum og úrræðum velferðar­
stjórnmála allt til foráttu. Úr einni átt
kemur Árni Sigfússon, bæjarstjóri
Reykjanesbæjar, og segir í blaðinu
Reykjanesi 20. september síðastliðinn:
„Ég er í hópi þeirra sem hafa áhyggjur
af því að það sé verið að ríkisvæða ná­
ungakærleikann.“
Þetta er einkennilegur skilningur
bæjarstjórans og minnir á sjónarmið
ríkra repúblikana í Bandaríkjunum. Vill
hann til dæmis að slitastjórnarmenn
með 35.000 krónur á tímann geti skap­
að sér orðstír höfðingsskapar og velvild­
ar með því að rétta fátækum fé af efnum
sínum og að eigin geðþótta? Að aldraðir
eða fátækir þiggi ölmusu af fólki með
slíkar ofurtekjur frekar en að þeir öðlist
lögbundinn rétt í siðuðu samfélagi þar
sem mannréttindi eru í heiðri höfð?
Úr annarri átt kemur Bjarni Bene­
diktsson, formaður Sjálfstæðisflokksins
og flokksbróðir Árna, og fullyrðir á síð­
um Morgunblaðsins að byrðar af tekju­
skatti hafi þyngst í öllum tekjuhópum í
tíð núverandi ríkisstjórnar.
Þessar fráleitu fullyrðingar hans hafa
verið hraktar. Þær byggjast á alvarleg­
um yfirsjónum við útreikninga og sam­
anburð við árið 2007. Þar var meðal
annars ekkert tillit tekið til endanlegrar
skattbyrði að teknu tilliti til bóta af ýms­
um toga sem koma með kerfisbundn­
um hætti tekjulágum hópum til góða.
Bæturnar, réttindin og kjörin
Eitt síðasta verk mitt í byrjun vikunnar
sem fjármála­ og efnahagsráðherra var
að tilkynna allt að 30 prósenta hækkun
barnabótanna og breyttar úthlutunar­
reglur. Þá brá svo við að Elín Björg Jóns­
dóttir, formaður BSRB, kom úr enn
annarri átt og benti á það í fréttum RÚV
að hækkunin dygði ekki til að mæta
skerðingum sem orðið hafa frá árinu
2008. Þrátt fyrir hækkun hafi þær samt
„rýrnað um 7,6% fyrir einstæða foreldra
í sömu stöðu og 2,8% hjá sambýlisfólki“.
Við Elín Björk deilum ekki um mik­
ilvægi þess að hækka barnabæturnar
á ný. „Vissulega er það fagnaðarefni að
verið sé að hækka upphæðir og draga
úr tekjuskerðingu barnabóta,“ segir hún
meðal annars á vefsíðu BSRB.
Ég trúi því að við Elín Björk séum
fyllilega sammála um að liður í því að
bæta kjör og fjárhagslegt öryggi margra
ungra félagsmanna í BSRB felist í hækk­
un barnabóta. Það eru vitanlega jafn
mikil tíðindi að ákveðið sé að styrkja
barnabótakerfið við erfiðar aðstæður í
ríkisrekstrinum eins og að skerða það
vísvitandi yfir langan tíma líkt og gert
var á árunum 1996 til 2004 eins og Stef­
án Ólafsson prófessor hefur bent á.
Höfundur er þingmaður Samfylk-
ingarinnar og fráfarandi fjármála- og
efnahagsráðherra.
Réttur barnafólks – ekki ölmusa
Leiðari
Ingi Freyr
Vilhjálmsson
ingi@dv.is
Útgáfufélag: DV ehf. Stjórnarformaður: Ólafur M. Magnússon Ritstjóri: Reynir Traustason (rt@dv.is) Fréttastjóri: Ingi Freyr Vilhjálmsson (ingi@dv.is) Umsjón helgarblaðs: Ingibjörg
Dögg Kjartansdóttir (ingibjorg@dv.is) Umsjón innblaðs: Kristjana Guðbrandsdóttir (kristjana@dv.is) Framkvæmdastjóri og vefstjóri DV.is: Jón Trausti Reynisson (jontrausti@dv.is)
Sölu- og markaðsstjóri: Heiða B. Heiðarsdóttir (heida@dv.is) Umbrot: DV Prentun: Landsprent Dreifing: Árvakur DV á netinu: www.dv.is
F R J Á L S T, Ó H Á Ð D A G B L A Ð
Heimilisfang
Tryggvagötu 11
Hafnarhvoli, 2. hæð
101 Reykjavík
FRéTTASkoT
512 70 70 DV áskilur sér rétt til að birta aðsent efni blaðsins á stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. Öll viðtöl blaðsins eru hljóðrituð. Notkun á efni blaðsins er óheimil án samþykkis.
512 7000
512 7010
512 7080
512 7050
AÐALnúmeR
RiTSTJÓRn
ÁSkRiFTARSími
AuGLýSinGAR
14 3. október 2012 Miðvikudagur
„Vill hann til dæmis
að slitastjórnarmenn
með 35.000 krónur á tím-
ann geti skapað sér orðstír
höfðingsskapar og velvildar
með því að rétta fátækum fé
af efnum sínum og að eigin
geðþótta?
Kjallari
Oddný
Harðardóttir