Dagblaðið Vísir - DV - 08.08.2011, Blaðsíða 18

18 | Umræða 8. ágúst 2011 Mánudagur
tryggvagötu 11, 101 reykjavík
Útgáfufélag: Dv ehf.
Stjórnarformaður:
Lilja Skaftadóttir
Ritstjórar:
jón trausti reynisson, jontrausti@dv.is
og reynir traustason, rt@dv.is
Fréttastjóri:
Ingi Freyr vilhjálmsson, ingi@dv.is
Umsjón helgarblaðs:
Ingibjörg Dögg kjartansdóttir, ingibjorg@dv.is
Umsjón innblaðs:
Ásgeir jónsson, asgeir@dv.is
DV á netinu: dv.is
Aðalnúmer: 512 7000, Ritstjórn: 512 7010,
Áskriftarsími: 512 7080, Auglýsingar: 512 7050.
Smáauglýsingar: 512 7004.
Umbrot: Dv. Prentvinnsla: Landsprent. Dreifing: Árvakur.
DV áskilur sér rétt til að birta aðsent efni blaðsins
á stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds.
Öll viðtöl blaðsins eru hljóðrituð.
Bankabrall Steingríms
Leiðari Reynir Traustason ritstjóri skrifar.
Bókstaflega
Þorvaldur leiðtogaefni
n Hrollur er á meðal einhverra
hinna rótgrónu þingmanna sem
sigla undir flaggi fjórflokksins.
Ástæðan er sú að
einhverjir stjórn-
lagaþingmenn
munu hafa rætt
þann möguleika
að stofna stjórn-
málaflokk. Þór-
hildur Þorleifs-
dóttir mun hafa
staðfest að svo
sé. Það munu örugglega margir
fagna því að fá hana og fleiri í fram-
boð. Þá þykir einsýnt að Þorvaldur
Gylfason sé leiðtogaefni hins nýja
afls. Þorvaldur þykir hafa hreinan
skjöld og hefur þau miklu meðmæli
að vera hataður af öfgahægrimönn-
um sem nota hvert tækifæri til að
ófrægja hann.
Flúði Steingrím J.
n Skyndilegt brotthvarf Elínar Jóns-
dóttur frá Bankasýslu ríkisins vakti
margar spurningar. Þótt Elín sjálf
verjist allra svara
er fullyrt að
ástæðan sé fyrst
og fremst fram-
ganga Steingríms
J. Sigfússonar fjár-
málaráðherra.
Steingrímur er
sagður hafa tekið
fram fyrir hend-
urnar á Elínu í fjölmörgum málum
og sniðgengið Bankasýsluna. Þarna
er meðal annars vísað til yfirtöku
Landsbankans á Sparisjóði Keflavík-
ur sem nú virðist ætla að kosta skatt-
greiðendur morð fjár.
Sjálfstæðisgæsir
n Klofningur innan borgarstjórn-
arflokks Sjálfstæðisflokksins tók á
sig nýja mynd fyrir helgi. Á meðan
sumir töldu boð Jóns Gnarr borgar-
stjóra um að vera með í atriði hans
í göngunni á Hinsegin dögum sem
gæsir vera hið besta framtak þótti
öðrum lítill sómi að. Borgarfull-
trúarnir Kjartan Magnússon og Júlíus
Vífill Ingvarsson munu að sögn hafa
talið það vera hina mestu vanvirð-
ingu við sig að ætla þeim að vera
gæsir á gangi á eftir fröken Reykja-
vík. Hanna Birna Kristjánsdóttir, for-
ingi þeirra, átti að sögn í vandræð-
um með að róa þá. Kjartan og Júlíus
Vífill vildu fá að vera í friði frá gleði
borgarstjórans. Þeir mættu því ekki
fiðraðir í gönguna.
Hugsjónir Hrafns
n Óhætt er að fullyrða að fáir eða
jafnvel enginn Íslendingur hefur
verið eins ötull og Hrafn Jökulsson við
að vinna að fram-
gangi skáklistar-
innar. Um helgina
stóð kappinn fyrir
maraþonskák-
móti í Ráðhúsi
Reykjavíkur. Þar
tefldu mörg efni-
legustu börn og
unglingar landsins
við gesti og gangandi. Mótherjarnir
greiddu fjárhæð að eigin vali til þess
að styrkja Sómalíumenn vegna hung-
ursneyðarinnar í landinu. Víst er að
afraksturinn mun bjarga manns-
lífum.
Sandkorn
Þ
að andar köldu úr Héraðs-
dómi Reykjavíkur á tjáningar-
frelsi á Íslandi. Nýlega dæmdi
rétturinn blaðamann DV til
skaðabótagreiðslu fyrir greinaskrif
um íslenska konu sem hafði [svert
yfir] með dætur sínar til Íslands frá
Danmörku vegna meintra [svert
yfir] eiginmanns hennar gagnvart
henni og börnunum.
Þau ummæli konunnar að eigin-
maður hennar væri [svert yfir] eru
tvímælalaust ærumeiðandi; mað-
urinn er „einkapersóna“ í skiln-
ingi æruverndarréttar (einkapers-
ónur njóta yfirleitt ríkari æruverndar
en almannapersónur – einstakling-
ar í sviðsljósinu – þó Héraðsdóm-
ur Reykjavíkur virðist reyndar telja
að hinir síðarnefndu njóti ekki að-
eins sömu réttinda til æruverndar og
einkapersónur, heldur eigi einnig að
ráða hvernig fjölmiðlar fjalla um þá,
sbr. dóm í máli Eiðs Guðjohnsen gegn
DV). Dómurinn veldur vonbrigðum
vegna þeirra fjötra er hann leggur á
tjáningar- og fjölmiðlafrelsi, en einnig
vanrækir hann að veita leiðbeinandi
reglur. Eina ályktunin sem draga má
með vissu af dóminum er sú að örugg-
ast sé að flytja ekki fréttir af neinu
(nema af þjóðarinnar hugrökku leið-
togum o.s.frv.).
Dómurinn hefði átt að leiðbeina
um: (1) Hvað á erindi til almennings?
(2) Skiptir sannleiksgildi efnis máli
og hver ber sönnunarbyrði? (og hve
langt þarf fjölmiðillinn að ganga í að
staðreyna sannleiksgildi?) (3) Hvað
meira hefði blaðamaðurinn get-
að gert?
Hvað á „erindi til almenn-
ings“?
Dómurinn staðhæfir að grein-
in, sem m.a. varðar Haag-
samninginn um brottnám
barna, eigi „takmarkað erindi
til almennings.“ Abstrakt grein
um samninginn, hæfilega sér-
fræðingavædd, hefði greini-
lega verið í lagi, en grein um
raunverulega fjölskyldu á „tak-
markað erindi til almennings.“
Dómurinn virðist álíta að eini
tilgangurinn með greininni hafi
verið að auglýsa heimiliserjur
en ekki hvernig fjölskyldulög-
gjöf og alþjóðasamningar geti
undir ákveðnum kringumstæð-
um hugsanlega haft í för með
sér óæskilegar afleiðingar.
Ef þau atriði sem fjallað er
um í greininni – forsjármál, lík-
ams[svert yfir], heimilis[svert
yfir] – eiga ekki „erindi til al-
mennings“ hvers vegna gilda
þá um þau réttarreglur sem leggja
viðurlög við brotum á þeim? Hvers
vegna eru til opinberar stofnanir sem
sjá til þess að reglunum sé fylgt?
Nei, hér var um að ræða einka-
mál, þó það varðaði alþjóðlegan
samning og Dómsmálaráðuneytið;
einkamál, þó meint háttsemi eigin-
mannsins varðaði við [svert yfir] og
löggjöf beggja landanna. (Ef konan
hefði verið írösk, ekki íslensk, að leita
hælis á Íslandi vegna [svert yfir] eig-
inmanns síns, hefði greinin átt „er-
indi til almennings“? Gerir þjóðerni
hennar – íslenskt – hagsmuni henn-
ar og fjölskyldu hennar að einkamáli
þeirra?)
Vegna þess að dómurinn taldi
greinina fjalla um „persónuleg mál-
efni stefnanda og fjölskyldu hans“ og
þar með „hagsmuni sem verndaðir
eru af friðhelgisákvæði 71. gr. stjórn-
arskrár“ var því hafnað að tjáningar-
frelsisákvæði Mannréttindasáttmála
Evrópu og stjórnarskrár ættu við um
hana.
Dómurinn ákveður hér hvað á er-
indi til almennings og hvað ekki og
hlýtur því að búa yfir kunnáttu um
hvernig ákvarða eigi hvað má og má
ekki koma fyrir sjónir almennings.
Ef sú vitneskja felst í öðru og meiru
en aðferðarfræði
bandaríska hæstaréttardómarans
Potters Stewart, þegar Hæstiréttur
Bandaríkjanna leitaðist við að skil-
greina hvað teldist klám – „I know it
when I see it“ – hefði verið gagnlegt
að fá upplýsingar það varðandi.
Sannleiksgildi og sönnunar-
byrði
Í íslensku einkamálaréttarfari gild-
ir hin svokallaða málsforræðisregla
sem þýðir að aðili þarf „aldrei að
sanna atriði til að svala efasemdum
dómarans.“ Ef stefnandi staðhæfir
eitthvað um atburð og stefndi ekki
mótmælir verður dómari að leggja
staðhæfinguna til grundvallar við úr-
lausn málsins, hvort sem hann pers-
ónulega trúir henni eða ekki.
Álagning sönnunarbyrði á stefnd-
an fjölmiðil vegna fréttaflutnings af
máli sem erindi á til almennings aftr-
ar fjölmiðlum frá slíkum fréttaflutn-
ingi af ótta við viðurlög. Vegna þess
að slík niðurstaða væri í mótstöðu
við verndun tjáningarfrelsis sannra
staðhæfinga varðandi mál sem er-
indi eiga til almennings ætti að leggja
sönnunarbyrði um
að staðhæfing (varð-
andi mál sem erindi
á til almennings) sé
ósönn á stefnanda
áður en hann getur
fengið skaðabætur
úr hendi stefnds fjöl-
miðils. Önnur niður-
staða leiðir til hafta á
tjáningarfrelsi.
Stefnandi sem tel-
ur sig ærumeiddan
vegna umfjöllunar máls sem
erindi á til almennings ætti að
þurfa að sýna fram á að fjöl-
miðillinn hafi sýnt stórfellt
gáleysi og vanrækt viðteknar
vinnuvenjur varðandi upplýs-
ingaöflun. Var greinin unnin í
samræmi við traustar vinnu-
venjur; var greinin yfirfarin af
ritstjóra; var slík ástæða til að
efa áreiðanleika viðmælanda
að fjölmiðillinn hefði átt að
gera frekari fyrirspurnir til að
sannreyna sannleiksgildi upp-
lýsinganna; og hversu auðfeng-
in var slík sannreynsla?
G
ríðarleg mistök áttu sér stað í
aðdraganda þess að Sparisjóði
Keflavíkur var forðað frá gjald-
þroti með yfirtöku ríkisins. Nú
liggur fyrir að hallinn á sparisjóðnum
var langt umfram það sem látið var í
veðri vaka þegar hann var yfirtekinn
og almenningi blæðir.
Svört skýrsla sem gefin var út í sept-
ember 2008 sýndi stöðu sem hefði átt
að þýða endalok sparsjóðsins. Útlána-
stefnan hafði verið glórulaus. Milljarð-
ar höfðu verið lánaðir með litlum sem
engum veðum. Þegar veð rýrnuðu var
ekki kallað eftir nýjum. Þrátt fyrir þetta
aðhafðist Fjármálaeftirlitið ekki og
sparisjóðurinn var látinn halda áfram
rekstri sínum með sömu stjórnendum.
Vandinn hélt því áfram að vaxa.
Gripið var til þess ráðs að henda
inn í reksturinn milljörðum króna af
almannafé. Með samþykki Fjármála-
eftirlitsins og velþóknun fjármálaráð-
herra var skipt um flagg og Sparisjóð-
ur Keflavíkur fékk nýtt nafn. Síðan var
haldið áfram. Hinn nýi SpKef hafði
ekki starfsleyfi í þá mánuði sem liðu frá
því skipt var um nafn og þar til vandan-
um var velt yfir á Landsbankann með
yfirtöku. Árný J. Guðmundsdóttir lög-
fræðingur bendir á þetta í Viðskipta-
blaðinu. Árný segir að til að stofna
hinn nýja sparisjóð hafi ríkið beitt fyr-
ir sig neyðarlögunum en í þeim lög-
um sé aðeins heimild til að stofna fjár-
málafyrirtæki með hlutafélagaformi,
en ekki sparisjóð. Sé þetta rétt hjá lög-
fræðingnum er á ferðinni klúður sem
skrifast á fjármálaráðherra og forstjóra
Fjármálaeftirlitsins.
Það hefði átt að liggja fyrir síðan
haustið 2008 að Sparisjóður Keflavík-
ur uppfyllti ekki þá grundvallarkröfu
að eignir dygðu fyrir innlánum. Útlit
eignasafnsins var allt annað en inni-
haldið og sparisjóðurinn var í raun
kominn í þrot. Í næstum þrjú ár hélt
ruglið áfram og vandinn óx óðfluga.
Svartri skýrslu, sem Fjármálaeftirlit-
ið lét gera fyrir sig í vor, var stungið
undir stól. Skýrslan er hjúpuð leynd.
FME lét slitastjórn fá eitt eintak með
takmörkunum á hvað mætti gera við
hana. Banki á brauðfótum hélt starfs-
leyfi sínu. Aðkoma Fjármálaeftirlitsins
þar er vítaverð.
Sparisjóður Keflavíkur á sér hörm-
ungasögu spillingar og vinavæðingu.
Gullkálfar á Reykjanesi voru á beit í
sparisjóðnum. Spillingin gróf um sig
inn í bæjarstjórn verkalýðsfélag og
einkageirann. Til varð klíka þeirra sem
hagsmuni áttu í því að mjólka bank-
ann. Menn fengu lán gegn takmörk-
uðum eða rýrum veðum ef þeir voru
í vinahringnum. Fjárfestingaæðið á
varnarsvæðinu, eftir brottför Kanans,
er talandi dæmi um ruglið. Þar lagði
spillingarfnykinn af hverjum fermetra,
eins og fjallað var um í leiðara DV á
sínum tíma. Afskriftir þeirra útlána eru
hluti af þeim reikningi sem almenn-
ingur þarf að greiða. En Fjármálaeftir-
litið og yfirvöld sváfu og þau sofa enn.
Kostnaður fólksins í landinu vegna
Sparisjóðs Keflavíkur er aðeins hluti
þess fjármagns sem sett hefur verið
inn í sparisjóðakerfið. Milljarðar fóru
inn í Byr og aðra sparisjóði. Nauð-
synlegt er að setja skyndileg starfs-
lok Elínar Jónsdóttur, forstjóra Banka-
sýslunnar, í samhengi við þessa stöðu.
Getur verið að forstjórinn hafi verið
sniðgenginn við ákvarðanir af stjórn
Bankasýslunnar og fjármálaráðherra?
Getur verið að um sé að ræða beinar
pólitískar íhlutanir?
Steingrímur J. Sigfússon fjármála-
ráðherra verður að svara skýrt fyrir
útgjöld ríkisins vegna sparisjóðanna.
Almenningur þarf að greiða tugi millj-
arða vegna glámskyggni stjórnvalda.
Og risavaxinn halli ríkissjóðs, sem
sumir spá að slagi hátt í 100 milljarða
á árinu, talar sínu máli. Steingrímur
ber þar mesta ábyrgð. Þar skiptir engu
máli hvort um er að kenna ásetningi
eða vangá vegna rómantískra áforma
um að viðhalda sparisjóðakerfinu.
Fjármálaráðherrann verður að svara
fyrir bankabrallið sem nú er við það að
sliga íslenska ríkið.
TjáningarfrelsisfrosT „Ef einhver hefur metið framkomu
mína sem
kynferðislegt
ofbeldi þá þykir mér það
leitt. Ég get sagt þér það
að ég er ekki saklaus mað-
ur, ég hef margvíslegt
brotið af mér, en þetta á
ég ekki.“
n Gunnar í Krossinum segir ásakanir
gegn sér sprottnar af reiði, öfund og
pólitík. – DV
„Það fyrsta sem pabbi
spurði mig var hvort þetta
þýddi að hann yrði að
ganga í samtökin 78.
Þegar ég neitaði því
sagðist hann nú samt
ætla að gera það.“
n Fjömiðlamaðurinn Heimir Már
Pétursson var 24 ára og í sambandi við
konu þegar hann kom út úr skápnum.
– DV
„Fólk kemur
og talar við
mann um
ýmsa hluti.
Það fer stund-
um á trúnó með manni og
sumir hafa sagt að platan
hafi haft einhver áhrif á
sig á einhvern andlegan
hátt eða eitthvað þann-
ig.“
n Valdimar Guðmundsson, söngvari
hljómsveitarinnar valdimars, bjóst ekki
við þeim vinsældum sem sveitin hefur
náð. – DV
Eru hvítir gagnkyn-
hneigðir karlmenn
ekki gordjöss?
„Ég hef séð gordjöss
fólk af öllum stærðum
og gerðum, háa
sem lága, af öllum
kynþáttum, af báðum
kynjum og með alls
konar kynhneigð,“ segir
Páll Óskar Hjálmtýsson.
Hann lét þau ummæli falla á eftir
gay Pride-gönguna á laugardag á sá
eini sem fengi að vera í friði í þessum
heimi vær hvítur gagnhneigður karl-
maður í jakkafötum, hægri sinnaður
og ætti peninga. Stundum væri
hann með Biblíu í annarri hönd og
byssu í hinni.
Spurningin
„Aðkoma Fjármála-
eftirlitsins þar er
vítaverð.
„Eina ályktunin sem
draga má með
vissu af dóminum er sú
að öruggast sé að flytja
ekki fréttir af neinu.
Kjallari
Íris
Erlingsdóttir