Dagblaðið Vísir - DV - 02.12.2011, Síða 34

S
Rúnar býr með pabba sín-
um í Ásgarði. Eitt sumarið
fer hann til New York þar
sem mamma hans býr. Þar
fer hann í búð til að finna
gjöf fyrir pabba sinn. Í búðinni eru
gömul hjón sem láta hann hafa
pakka til að fara með Íslands. Rún-
ar opnar böggulinn og í honum er
ofurlítill mannslíkami. Hann fer
heim með pakkann og sýnir pabba
sínum hann. Pabbi hans segir
honum að hann megi ekki segja
neinum frá þessu.
Á öskudaginn sáu Rúnar og
vinir hans, Magga og Lilli, litla,
skrítna kalla. Fyrst héldu þau að
þetta væru bara krakkar í búning-
um en þau könnuðust ekkert við
þá. Seinna áttu þau eftir að komast
að því að það var einhver maður
að elta þau sem greinilega hafði
eitthvað með litla mannslíkamann
að gera.
Bókin er mjög skemmtileg fyrir
krakka á aldrinum 8–12 ára. Hún
er spennandi og heldur manni við
efnið. Ekki kannski fyrir unglinga
eða eldra fólk. Hún er svolítið
langdregin og óraunveruleg. Fín
bók fyrir börn sem eru að byrja að
lesa.
Harpa Reynisdóttir, 15 ára
34 Bækur 2.–4. desember 2011 Helgarblað
Fyrri bókadómar
Valeyrarvalsinn
Höfundur: Guðmundur Andri Thorsson
Útgefandi: Forlagið
Fallegt og hlýtt verk
„Valeyrarvalsinn er safn 16 örsagna um
líf íbúanna á Valeyri, litlu skálduðu þorpi
á Íslandi sem gæti verið hvar sem er á
landsbyggðinni. Fallegt, mannlegt, hlýtt og
mjúklega stílað verk hjá Guðmundi Andra
–sannkallaður yndislestur.“
– Ingi Freyr Vilhjálmsson
Bernskubók
Höfundur: Sigurður Pálsson
Útgefandi: JPV
Ljúfur lestur og mannbætandi
„Bernskubók Sigurðar Pálssonar er einstök
bók sem hentar öllum aldursflokkum og alls
konar fólki. Textinn er hlaðinn speki og hlýju
í senn.“
– Reynir Traustason
Farandskuggar
Höfundur: Úlfar Þormóðsson
Útgefandi: Veröld
Í skugga skorts á svörum
„Einhvers staðar sá ég
líkindi sögð með þessari
bók og annarri úr ranni
Bjarts-Veraldar. Svari við
bréfi Helgu. Báðar eru
þessar sögur stuttar og
lágstemmdar, sagðar á yfirvegaðan hátt af
höfundum sem sterk tök hafa á tungumáli
sínu og texta.“
– Kristján Hrafn Guðmundsson
Hungurleikarnir
Höfundur: Suzanne Collins
Þýðandi: Magnea J. Matthíasdóttir
Þetta er bókin sem þið
lesið í laumi
„Foreldrar, þetta er bókin
sem þið lesið í laumi áður
en þið setjið hana í pakka
unglingsins á heimilinu og
sjáið ekki eftir.“
– Kristjana Guðbrandsdóttir
Mannslíkami í pakka
Náttúrugripasafnið
Höfundur: Sigrún Eldjárn
Útgefandi: Mál og menning
204 blaðsíður
Fróðleg saga
og vel skrifuð
Ö
ldin tuttugasta var tvímæla-
laust eitt róstusamasta og öfga-
fyllsta skeið veraldarsögunnar.
Hún einkenndist af efnahags-
sveiflum, vopnabraki og póli-
tískum átökum, sem hvað eftir annað
breyttu valdahlutföllum um allar álfur
og ollu sífelldri torstreitu og tortryggni
þjóða og ríkja í millum. Í öllum þess-
um átökum var sú stjórnmálastefna,
sem oftast er kennd við kommúnisma
eða sósíalisma, mikilvægur gerandi
eftir valdarán bolsévika í Rússlandi
árið 1917. Rússneskir kommúnistar
stefndu að heimsbyltingu, áttu dygga
stuðningsmenn víða um lönd sem
þáðu stuðning þeirra í ýmsu formi,
tóku við fyrirmælum og leiðbein-
ingum og undirbjuggu byltingu eða
valdatöku í eigin löndum. Oftar en
ekki voru þessir hópar fyrirferðarmikl-
ir þótt þeir væru ekki ýkja fjölmennir,
stunduðu margvíslega hliðarstarfsemi
og teygðu anga sína víða. Kjörnum
stjórnvöldum stóð víða stuggur af
þeim enda voru þess mörg dæmi að
þeir skirrðust ekki við að efna til upp-
þota og beita ofbeldi ef svo bar undir.
Þessi nýja bók Hannesar Hólm-
steins Gissurarsonar er saga, eða
öllu heldur yfirlitsrit, yfir sögu ís-
lenskra kommúnista og sósíal-
ista, frá því þeir Hendrik Ottósson
og Brynjólfur Bjarnason snerust
til kommúnisma í kóngsins Kaup-
mannahöfn á árunum 1918–1919
og þar til Alþýðubandalagið hætti
starfsemi átta áratugum síðar. Sagan
er rakin í tímaröð og efni bókarinnar
skipt í fjóra meginþætti. Fyrst greinir
frá aðdraganda að stofnun sérstaks
stjórnmálaflokks íslenskra komm-
únista, þá frá Kommúnistaflokki Ís-
lands á árunum 1930–1938, síðan
frá Sósíalistaflokknum á árunum
1938–1956 og loks frá Alþýðubanda-
laginu á tímabilinu 1956–1998. Öll-
um er þessum meginbálkum skipt
í fjölmarga undirkafla, en höfuð-
áherslan er lögð á að fjalla um tengsl
íslenskra kommúnista og sósíalista
við bræðraflokka í öðrum löndum,
einkum þó í Sovétríkjunum og í
Austur-Evrópu og Kína eftir síðari
heimsstyrjöld. Af innra starfi hreyf-
inga kommúnista og sósíalista á Ís-
landi segir minna, þótt það efni sé
engan veginn vanrækt.
Bókarhöfundur, Hannes Hólm-
steinn Gissurarson, hefur lagt mikla
vinnu í ritun þessarar bókar. Hann
hefur safnað efni og dregið að sér
heimildir og myndefni í bóka- og
skjalasöfnum hér á landi og í Rúss-
landi, auk þess sem hann hefur vita-
skuld notast við ótal mörg rit, sem
gefin hafa verið út á íslensku og er-
lendum tungumálum. Afraksturinn
er einkar fróðleg bók þar sem margt
er dregið fram, sem ekki hefur verið
á almanna vitorði, eða er fallið í
gleymsku. Þar má nefna sem dæmi,
að fáir munu hafa vitað um „leyni-
heimsóknir“ Molotovs utanríkis-
ráðherra Sovétríkjanna til Íslands
árið 1942. Þær heimsóknir snertu þó
ekki samstarf íslenskra kommúnista
við sovéska skoðanabræður sína á
nokkurn hátt og Molotov hafði eng-
in samskipti við Íslendinga. Hann
var á leið til og frá Bandaríkjunum
og virðist einvörðungu hafa rætt við
breska og bandaríska herforingja
hér á landi.
Annað mál, sem tíundað er á
síðum þessarar bókar, er fjárstuðn-
ingur sovéska kommúnistaflokksins
og stofnana hans við íslenska skoð-
anabræður og verkalýðshreyfinguna
hér á landi. Lengi hefur verið vitað
um þennan stuðning, en flestum
mun þó koma á óvart hve mikill
hann var. Mörg fleiri dæmi mætti
nefna um fróðleik, sem bókin hefur
að geyma og ekki hefur farið ýkja
hátt hingað til. Að mörgu er góður
fengur, en annað skiptir litlu máli í
stærra samhengi. Að minni hyggju
var til að mynda lítil þörf á að tíunda
svo rækilega sem gert er, hverjir
þáðu boðsferðir til Sovétríkjanna
og annarra Austur-Evrópulanda á
árunum eftir seinni heimsstyrjöld,
hvar þeir dvöldust o.s.frv. Í fæstum
tilvikum höfðu ferðalög verkalýðs-
leiðtoga og óbreyttra flokksmanna
austur á bóginn mikla sögulega eða
pólitíska þýðingu og nákvæm upp-
talning á þeim getur ekki talist ann-
að en sparðatíningur.
Myndefni í bókinni er ríkulegt og
í henni er að finna margar myndir
úr erlendum söfnum, sem ekki hafa
birst áður hér á landi svo mér sé
kunnugt. Að þeim er góður fengur og
sumar hafa umtalsvert heimildagildi.
Öll er bókin ljómandi vel skrifuð en
lesandanum getur þó engan veginn
dulist að höfundur hefur lítið dálæti
á kommúnisma og kommúnistum.
Fyrir vikið verður tónninn í frásögn-
inni harla neikvæður á köflum. Það
þarf fáum að koma á óvart, en víða
hefði farið betur á því að frásögu-
blærinn væri eilítið hlutlausari.
Niðurstaða mín er sú að þessi bók
er einkar fróðleg og að henni góður
fengur. Höfundur dregur fram margt
sem fáir vissu um áður, varpar nýju
ljósi á annað og setur söguna þannig
fram að gott samhengi er í frásögn-
inni. Bókin er einnig skemmtileg af-
lestrar og ríkulegt myndefni og góðir
myndatextar auka enn á gildi hennar.
Jón Þ. Þór
Dómur
Íslenskir
kommúnistar
1918–1998
Höfundur: Hannes Hólmsteinn Gissurarson
Útgefandi: Almenna bókafélagið
624 síður
Einkar fróðleg og góður fengur
Bókarhöfundur, Hannes Hólmsteinn
Gissurarson, hefur lagt mikla vinnu í
ritun þessarar bókar.
Sérsmíðaðir gull- og
silfurskartgripir með
íslenskum náttúrusteinum
Kringlunni og Síðumúla 35 | www.jens.is