Dagblaðið Vísir - DV - 06.05.2014, Side 27

Vikublað 6.–8. maí 2014 Neytendur 19
M
atarkarfa ASÍ sem kostaði 10
þúsund krónur snemma árs
2008 kostar í dag um 16 þús­
und krónur í lágvöruverðs­
verslun. Matarkarfan hefur hækkað
um 60 prósent að meðaltali í verði
í lágvöruverðsverslunum og hefur
dregið verulega saman með þeim og
hinum svokölluðu þjónustuverslun­
um frá hruni. Þetta sýna mælingar
verðlagseftirlits ASÍ og er meðal þess
sem fram kemur í athyglisverðri grein
Hennýjar Hinz, hagfræðings ASÍ, í
tímaritinu Vinnan sem ASÍ gaf út 1.
maí síðastliðinn.
Í þjónustuverslunum hefur matar­
karfa ASÍ hækkað í verði um þriðj­
ung eða helmingi minna en hjá
þeim verslunum sem stæra sig af
lægra vöruverði. Matarkarfan, eins
og margir vita, á að endurspegla
innkaup meðalfjölskyldu en fram­
kvæmd reglulegra verðlagsathugana
ASÍ hefur verið harðlega gagnrýnd
af forsvarsmönnum verslana í gegn­
um tíðina. Flest heimili framkvæma
stærstan hluta matarinnkaupa sinna
í lágvöruverðsverslunum en um þró­
unina segir Henný að lágvöruverðs­
verslanir séu að nýta sér fákeppnisað­
stæður á matvörumarkaði til fulls og
hækka álagningu langtum meira en í
þjónustuverslunum.
„Í skjóli þess að neytendur hafa
ekki annan skárri kost, því öll verðum
við jú að borða og hvergi er að finna
lægra verð en í lágvöruverðsversl­
unum, geta verslunareigendur seilst
dýpra ofan í vasa neytenda með því
að hækka verð langtum meira.“
Annað sem vekur athygli í grein­
inni er að við erum nú einum og hálf­
um tíma lengur að vinna fyrir mat­
arkörfunni. Þó að greidd meðallaun
á vinnumarkaði hafi hækkað um 20
prósent, úr 314 þúsundum í 379 þús­
und þá hafa hefur matarkaupmáttur
launafólks lækkað umtalsvert. Á fyrri
hluta árs 2008 var meðalmaðurinn
tæpa sex tíma að vinna fyrir greidd­
um launum sem dugðu til að kaupa
10 þúsund króna matarkörfu ASÍ. Í
dag hefur sá tími lengst um 90 mín­
útur. n mikael@dv.is
Lága verðið hækkað um 60 prósent
Dregur verulega saman með lágvöruverðsverslunum og þjónustuverslunum
18.000
16.000
14.000
12.000
10.000
n Lágvöruverðsverslanir n Þjónustuverslanir
8.000
Apríl
2008
Feb
2014
- kr.
Þróun vörukörfunar frá apríl 2008 til febrúar 2014
Trassaskapur
kostar milljónir
Það er nógu dýrt að eiga og reka
bíl án þess að til komi óþarfa út­
gjöld vegna trassaskapar. Þannig
má spara sér fúlgur fjár með því
að virða umferðarreglur, greiða
í stöðumæla eftir því sem við á
og fara með bifreiðina í skoðun á
tilskildum tíma. 36.872 eigendur
ökutækja fengu svokallað van­
rækslugjald í hausinn frá ríkinu á
síðasta ári.
Ríkissjóður hóf að innheimta
vanrækslugjöld, vegna ökutækja
sem ekki eru færð til lögbund­
innar skoðunar, árið 2009. Fjár­
hæð vanrækslugjaldsins er 15
þúsund krónur en 50 prósenta
afsláttur er veittur af gjaldinu sé
það greitt innan ákveðinna tíma­
marka. Þessir tæplega 40 þúsund
bifreiðareigendur sem klikkuðu
á þessu í fyrra lögðu því sitt af
mörkum til að hækka enn þá slá­
andi heildarupphæð sem van­
rækslugjaldið hefur skilað ríkis­
sjóði.
Samkvæmt upplýsingum úr
Árbók bílgreina 2014, sem Bíl­
greinasambandið gefur út, hafði
gjaldið um síðustu áramót skilað
1,6 milljörðum króna í ríkiskass­
ann frá því það var tekið upp.
Þetta eru auðvitað blóðpeningar
hvernig sem á það er litið og út
frá þessum tölum má finna út að
íslenskir bíleigendur eru að kasta
í sameiningu um 400 milljónum
króna út um gluggann árlega
vegna eigin trassaskapar. Það er
því ljóst að það er mikið hags­
munamál neytenda að þeir haldi
vel utan um sín mál og séu ekki
að glata fé að óþörfu.
Varasöm
krullujárn
Neytendastofa hvetur alla þá sem
eiga Jumbo Lazy Curl & Nourish­
krullujárn frá Lee Stafford að
hætta notkun þess nú þegar.
Krullujárnin hafa nefnilega verið
innkölluð vegna hættu á að þau
gefi rafstraum. Samkvæmt upp­
lýsingum frá Neytendastofu eru
krullujárnin ekki seld hér á landi
en mögulega hafi þau borist til
landsins með öðrum leiðum.
Við borðum eplin sem ESB bannar
n Bandarísk epli áfram seld hér en gætu horfið úr hillunum innan tíðar
Hjá Banönum ehf., sem tilheyra
Högum og er stærsti innflytjandi og
dreifingaraðili á ávöxtum og græn­
meti á Íslandi, fengust þau svör að
það væri einnig með bandarísk epli
sem meðhöndluð eru með DPA.
Innkaupastjóri Banana, Bárður
Marteinn Níelsson, kvaðst hafa
fengið þau svör að utan, eftir fyrir­
spurn DV, að svo væri en einnig að
hægt væri að panta epli sem væru
ekki meðhöndluð með efninu. Ban­
anar ehf. þjónusta meðal annars
verslanir á borð við Hagkaup og
Bónus sem einnig heyra undir
Haga.
DV spurðist einnig fyrir um
stöðu mála hjá Kosti sem auglýs­
ir að það flytji inn daglega ferska
ávexti frá New York. Engin svör bár­
ust frá forsvarsmönnum verslunar­
innar.
Innleitt fljótlega hér
Nú getur DV upplýst að innflytjend­
ur munu þurfa að aðlagast þessari
nýju reglugerð ESB og það fljót­
lega. Hún sé komin í ferli hjá Mat­
vælastofnun.
„Þetta er í ferli hjá okkur að inn­
leiða þessar breytingar á hámarks­
gildum. Það er búið að þýða reglu­
gerðina og því mjög fljótlega sem
þetta mun taka gildi hér,“ segir Ingi­
björg Jónsdóttir, sérfræðingur hjá
Matvælastofnun. Hún segir ljóst
að þetta muni hafa áhrif á innflytj­
endur sem í framhaldinu þurfi að
halda sig innan þessara nýju há­
marksgilda ESB. Hún bendir á að
fyrir breytingarnar hafi leyfilegt
hámark innan ESB verið 5 mg/kg
sem nú hafi lækkað í 0,1 mg/kg. Á
sama tíma sé leyfilegt hámark DPA
í Bandaríkjunum 10 mg/kg sem fyrr
segir. Bandaríkjamenn hafa ekki
gefið til kynna að þeir ætli að gefa
eftir gagnvart nýjum viðmiðum
Evrópusambandsins.
Ekki skoðað í 16 ár
Það vita kannski ekki allir að upp­
skerutími epla er einu sinni á ári,
vanalega á haustin. Eplaræktendur,
sem nota hefðbundnar ræktunar­
aðferðir, hjúpa því eplin með til
dæmis vaxi og ýmiss konar efna­
kokteil til að verja þau skemmdum
meðan þau eru geymd. Og eplin
þurfa stundum að endast í heilt ár.
Þar leikur DPA lykilhlutverk vegna
þeirra eiginleika efnisins að hægja
verulega á myndun dökkra bletta á
hýði eplanna. Eldgömul epli, sem
verið hafa í kæli í marga mánuði líta
því út fyrir að vera nýtínd og fersk.
DPA er flokkað sem skor­
dýraeitur í Bandaríkjunum þrátt
fyrir að það drepi hvorki skor­
dýr eða illgresi né komi í veg fyrir
sveppamyndun og hefur verið not­
að þar í landi síðan 1962.
Áætlað er að Bandaríkjamaður
borði tæp fimm kíló af eplum á
ári og hefur EWG því áhyggjur af
því að jafnvel lítið magn af hinum
krabbameinsvaldandi efnasam­
böndum sem DPA getur myndað
geti haft heilsuspillandi áhrif á fólk.
Það veldur samtökunum miklum
áhyggjum að bandarískir eftirlits­
aðilar hafi ekki í hyggju að endur­
skoða viðmið sín þrátt fyrir bann
Evrópusambandsins.
„EWG telur að evrópskir eftir­
litsaðilar hafi tekið nauðsynleg
skref í að verja borgara sína gegn
heilsuspillandi áhættuþáttum sem
auðveldlega má fyrirbyggja,“ segir
á vef samtakanna þar sem fjallað
er um bann ESB. Þar er sömuleiðis
bent á að lögum samkvæmt beri
bandarískum eftirlitsaðilum að
endurskoða skordýraeitur á fimmt­
án ára fresti með tilliti til þess hvort
þau séu skaðleg fólki. Umhverfis­
verndarstofnun Bandaríkjanna
hefur hins vegar ekki endurskoðað
DPA í sextán ár eða síðan 1998.
Gagnrýna ESB
Bandarískir eplaframleiðendur
segja í umfjöllun bandarískra fjöl­
miðla um málið að þeir starfi inn­
an þeirra reglna og viðmiða sem
sett séu í Bandaríkjunum og það
dugi. Þeir gera hins vegar veru­
legar athugasemdir við aðgerðir
ESB og telja þær tilraun til að koma
höggi á erlenda innflutningsaðila
með því að útiloka þá og þannig
verja evrópska framleiðslu fyrir
samkeppni á kostnað neytenda. n