Dagblaðið Vísir - DV - 23.08.2013, Blaðsíða 34

34 Menning 23.–25. ágúst 2013 Helgarblað
Krimmahöfundur fallinn frá
n Elmore Leonard var ekkert fyrir venjulegt fólk og óþarfa lýsingarorð
B
andaríski rithöfundurinn
Elmore Leonard lést í vikunni,
87 ára að aldri. Leonard, sem
fæddist í New Orleans árið
1925, skrifaði 45 skáldsögur, einkum
vestra og sakamálasögur.
Elmore Leonard öðlaðist heims-
frægð þegar kvikmyndin Get Shor-
ty, sem byggð var á skáldsögu eftir
hann, sló í gegn. Fleiri sögur hans
hafa verið kvikmyndaðar. Þar á
meðal 3.10 to Yuma og Rum Punch,
sem hét Jackie Brown í meðförum
Quentin Tarantino.
Enginn óþarfi
Elmore Leonard þótti stílsnillingur.
Hann var ekki fyrir neinn óþarfa
eða skraut. Hann skrifaði grein fyrir
New York Times þar sem hann lýsti
þeim tíu reglum sem rithöfundar
ættu að fara eftir. Fyrsta reglan er að
byrja aldrei bækur á veðurlýsingum.
Önnur reglan að forðast formála og
sú þriðja að nota aldrei annað sagn-
orð en „sagði“ á eftir setningum
persóna.
En mikilvægasta reglan að mati
Elmore Leonard var sú að sleppa
þeim köflum í skáldsögunni sem
lesendum gætu þótt leiðinlegir.
Greinin er skyldulesning fyrir upp-
rennandi rithöfunda.
Elskaði glæpamenn
Hann byrjaði að skrifa vestra á
sjötta áratug síðustu aldar – vakti
athygli fyrir umhverfislýsingar (sem
hann sagðist síðar hafa tekið upp úr
tímariti um hraðbrautir í Arizona).
Hann skrifaði yfir fjörutíu smásögur
og var yfirleitt ósáttur við þær kvik-
myndir sem gerðar voru eftir bók-
um hans.
Uppáhaldspersónur Elmore
Leonard voru óþokkarnir. Hann
sagði venjulegt fólk vera leiðinlegt
en glæpamenn skemmtilega og var
frægur fyrir nákvæmar lýsingar á
„störfum“ atvinnukrimma.
Elmore Leonard var einn af stóru
glæpasagnahöfundunum. n
Síðpönkuð
dauðaþrá
S
orrí strákar, en það verður
ekki komist hjá því að nefna
Jakobínurínu í þessari rýni;
unglingahljómsveitina sem
var send út í lönd til að sigra
heiminn en var eiginlega hætt áður
en hún sigldi af stað. Tveir sjöttu
Grísalappalísu voru tveir sjöttu
Jakobínurínu, söngvarinn Gunnar
Ragnarsson og trommarinn Sigurð-
ur Möller Sívertsen. Hvorugur hef-
ur látið til sín taka í rokki síðan fyrr
en nú (svo ég viti), og þá í hljóm-
sveit sem heitir nafni sem er eig-
inlega eins, sjálfrímandi og dálítið
grínlegt (þótt það sé vísun í Megas):
Jakobínarína – Grísalappalísa – Jak-
obínarína – Grísalappalísa.
Og samanburðurinn nær dýpra,
allavega jafndjúpt og rödd Gunnars
sem er, líkt og í „Jako,“ í forgrunni.
Þó verður að segjast að röddin
naut sín betur þar, í yfirkeyrðum
sprengigír. Hér er hann eins og
fastur í nefinu á sér – hálfkvefað-
ur blessaður – og fellur fyrir vik-
ið í skuggann af framlagi Baldurs
Baldurssonar, hins söngvarans í
bandinu. Baldur er kynngimagn-
aður í vænisjúkum flutningi sín-
um; voldugur performansinn í
Lóan er komin er t.a.m. einn af
hápunktum plötunnar. Það lag er
annars stórgott, og ótrúlega snjallt
hvernig kirkjuklukkur aftarlega í
hljóðmyndinni læðast að hlust-
andanum. Hér hefur augljóslega
verið vandað til verka, jafnt í hljóð-
vinnslu og hljóðfæraleik.
Existensíalísk krísa
Textarnir eru einn helsti styrkur
plötunnar, súrrealískir og í ætt við
vitundarflæði, kannski svolítið tor-
ræðir, en þannig er vatnið djúpa
kalda. Það er ort um ástina og kyn-
líf og nætur líf; oft um skuggahliðar
þessara fyrir bæra eins og þegar ljóð-
mælandi neytir nautnalyfja í Fjall-
kirkjunni og lýsir áhrifunum með
eftirminnilegum hætti: „Ég hnusa
og gnusa út í loftið eins og kálfur / ...
/ augun leita reit af reit og stíga álfa-
dans / Það eru jól í nefinu á mér og
ég ljóma eins og aðventukrans.“
Það er undirliggjandi dauða-
þrá í þessum textum, eins og þegar
ljóðmælandi kallar í örvæntingu
á Lísu í upphafslaginu: „Komdu
heim áður en ég verð 27 ára!“ Raun-
ar ávarpar hann Lísu í langflestum
laganna þótt hún sé iðulega fjar-
verandi; hún er ýmist týnd (Kraut
í G) eða ókomin (Lóan er komin)
og henni var hugsanlega nauðgað
(eða hvernig á að skilja þetta brot
úr Brost’ ekki of bjart?: „Grátt’ ekki
/ mér fannst bara kurteisislegra / að
sofa hjá þér áður en ég færi / hing-
að og ekki lengra / einhvers staðar
hlýtur grátt að verða svart“). Lísa er
í öllu falli eilíflega viðfang ljóðmæl-
anda, hann er hugfanginn af þessari
stúlku eða hugmyndinni um þessa
stúlku; þegar hann vísar í Camus
mitt í existensíal ískri krísu og seg-
ist „gljúpur og tær eins og heim-
spekingur / ég ætla að fremja sjálfs-
morð“ í laginu Hver er ég? þá á hann
sér í framhaldinu þá ósk heitasta
að renna saman við og verða (al-
veg eins og) Lísa. Hún er þannig
tákngervingur þrárinnar sem knýr
plötuna áfram; listagyðjan sjálf og
lífskrafturinn, algjör Ali-músa.
Útverðir indísins
Heilt yfir er sándið á þessu ansi
síðpönkað og seventís, áberandi
og grúfí bassi, Talking Heads svíf-
ur yfir vötnum, Neu! auðvitað
líka, og Fjallkirkjan minnir eigin-
lega mest á Pink Floyd svona upp
úr 1975. Hópurinn sem stendur á
bak við hljómsveitina hefur látið að
sér kveða svo um munar á jaðri ís-
lenskrar rokktónlistar undanfarin
ár í sargandi gítarsveitum (Sudden
Weather Change) og með verulega
áhugaverðri spunaútgáfu (Úsland),
svo dæmi séu tekin, og með þessari
skífu láta þessir útverðir indísins sko
alls ekki deigan síga. n
n Ort um ástina, kynlíf og næturlífið
Hljómsveitin Grísalappalísa Frumburður sveitarinnar er platan Ali. Mynd MaGnus andErsEn
Tónleikar
Atli Bollason
skrifar
Grísalappalísa - Ali
Útgefandi: 12 tónar
Hvað er að
gerast?
23.–25. ágúst
Föstudagur23
Ágú
Laugardagur24
Ágú
Sunnudagur25
Ágú
Dans í Kassanum
Sviðslistahópurinn
Shalala mun efna til
samkomu í Kassanum
í Þjóðleikhúsinu.
Skemmtiatriði,
gamanmál, fróðleikur,
heimspeki, dans, innlit
í hulda heima innri meðvit­
undar, tónlist, ógleði, vellíðan, upplifun,
tómleiki og frelsun. Vertu velkominn og
hver veit nema líf þitt taki snúning í átt
að fullkomnu jafnvægi. Hugmynd og
listræn stjórnun: Erna Ómarsdóttir og
Valdimar Jóhannsson. Aðstoðarleikstjóri
og dramatúrg: Friðgeir Einarsson. Sér­
stakur ráðgjafi: Sjón. Sviðslistahópurinn
Shalala í samstarfi við Þjóðleikhúsið og
Reykjavík Dance Festival.
Frumsýning Kassinn Þjóðleikhúsið
(Reykjavík Dance Festival) 20.00
Skálmöld á Selfossi
Víkingarokksveitin
Skálmöld heldur
tónleika í Hvíta
húsinu Selfossi
föstudagskvöldið
23. ágúst. Þetta
er ekki í fyrsta
skipti sem sveitin
spilar í þessu frábæra
húsi, síðast var húsfyllir og ekkert
annað í stöðunni en að snúa til baka og
endurtaka leikinn. Að þessu sinni fylgja
þeim undrabörnin í The Vintage Caravan,
hljómsveit sem hefur vakið verðskuldaða
athygli undanfarið fyrir stórkostlega
sviðsframkomu og spilagleði. Hvíta húsið
verður opnað klukkan 21.00, tónleikarnir
hefjast klukkan 22.00. Aldurstakmark
er 18 ár.
Hvíta húsið á Selfossi 22.00.
Nýjar víddir orgelsins
Nokkrir fremstu ungu raftónlistarmenn
Íslands framkalla nýjan hljómheim m.a.
með endurgerðum tölvubúnaði Klais­
orgelsins. Kirkjulistahátíð 2013. Umsjón:
G. Vignir Karlsson
Hallgrímskirkja 21.00
Menningarnótt í Reykjavík
Menningarnótt í Reykjavík verður haldin
í átjánda sinn þann 24. ágúst næstkom­
andi. Menningarnótt er hátíð sem allir
borgarbúar skapa og upplifa saman, úti
á torgum og götum miðborgarinnar, í
bakgörðum eða söfnum, fyrirtækjum og
ekki síst í húsunum í bænum. Yfirskrift
hátíðarinnar er „Gakktu í bæinn!“ sem
vísar til þeirrar gömlu og góðu hefðar að
bjóða fólk velkomið og gera vel við gesti.
Miðbær Reykjavíkur 9.00–12.00
Bikarúrslitaleikur kvenna
Breiðablik og Þór/KA mætast í
úrslitaleik Borgunarbikars kvenna á
Laugardalsvelli laugardaginn 24. ágúst.
Bikarsaga þessara liða er ansi ólík –
Breiðablik hefur hampað bikarmeist­
aratitli kvenna alls 9 sinnum, en Þór/
KA er að leika til úrslita í fyrsta sinn eftir
að hafa komist fjórum sinnum áður í
undanúrslit.
Laugardalsvöllur 16.00
Dans í Hörpu
Margrét Sara Guð­
jónsdóttir kemur
með nýja útgáfu af
dansverki sínu Soft
Target, sem hefur
ferðast víða frá því
að það var frumsýnt á
Reykjavík Dance Festival árið 2010. Sem
fyrr beinir hún sjónum að því hvað skilur
viðfangsefnið frá augnaráðinu. Fjórir
dansarar mæta áhorfendum í óhefð­
bundnu leikhúsrými. Consept/leikstjórn/
kóreografía: Margrét Sara Guðjónsdóttir.
Flytjendur: Johanna Chemnitz, Angela
Schubot, Catherine Jodoin, Simo Kell­
okumpu.
Silfurberg Hörpu 20.00
Elmore Leonard Frægur
glæpasagnahöfundur sem
aðhylltist einfaldan ritstíl.
Mynd 2007 GEtty IMaGEs