Landshagsskýrslur fyrir Ísland - 01.01.1908, Side 44

38
Yfirlit
yfir búnaðar og jarðabótaskýrslurnar 1906, með hliðsjón af fyrri árum:
I. Búnaður.
1. Tala bœnda og annara framteljenda. Bóndi er sá rnaður kallaður, sem
býr á jörðu eða jarðarparti sem metinn er til dýrleika. Ekki er á það litið, hvort
maðurinn er bóndi til lands eða sjáfar, eða hvort hann er embæltismaður, sem
býr á jörðu. Framteljendur eru þeir kallaðir sem telja fram tíundarbært lausafje.
Framteljendur auk liænda eru húsfólk, þurrabúðarfólk, lausafólk og hjú.
Tala liýla og framteljenda liefur verið eftir skýrslunum:
1895 6886 býli 9857 framteljendur
1896—00 meðaltal .. 6839 — ... 10285
1901 6796 ... 10077
1902 6684 — 9978
1903 6639 9846
1904 .'. 6533 — 9881
1905 6687 — 9882
1901—05 meðaltal .. 6634 9942
1906 6575 — ... 10041
Tölu býla, sem er sama sem tala bænda hefur fækkað um 300 síðan 1895.
Eftir 1895 kom aðilutningsbannið á lifandi Ije til Bretlands, og sauðljáreignin varð
minna virði; að það hafi rýrt hag bænda, er efalaust. Revndar hafa afurðir af bún-
aði stigið i verði síðuslu árin og það] ætti að sýna sig í meiri vehnegun ef síð-
ustu ár hefðu ekki verið hörð ár og ill fyrir búnaðarframfarir. Gangurinn hefur
verið í 11 ár að menn hafa Ilúið jarðirnar, einkum jarðir til framdala og fjalla, og
leitað lil kaupstaðanna og sjáfarins. Þess vegna hefur bændunum fækkað. —
Tvisvar sinnum áður hefur verið rannsakað hvernig lausafjáreignin skiftist
niður á eigendurna í landinu, og framteljendum verið flokkað niður eftir því hve
mörg lausafjárhundruð þeir töldu fram. Hundrað lausaíjár er svo mikið al' fjenaði,
hrossum, svo mikill hluti í bátum eða skipum, sem samsvarar fullvirði á leigufærri
kú. Hvað jafngildir eða er lálið jafngilda einni kú, er ákveðið í tíundarlögunum
frá 1876 og jmgri lögum. Á öllu landinu töldu fram, sbr. Landshagsskýrslur 1901
bls. 107 — 123: '
Allir framteljendur: 1878 1899
1 hundrað eða minna 1011 manns 1376 manns
yfir 1 hndr. og alt að 3 hndr 2100 2763 —
3 — — 5 — 1601 — 1688 —
-- 5 — — — — 7 — 1183 — 1334 —
7 — — _ — 10 — 1025 1131
10 — — 15 - 902 — 870
— 15 — — 20 — ... 437 — 336 —
— 20 — — 30 — 302 — 259
— 30 — " — 40 — 92 — 63 —
40 — — 50 — 25 — 21
o IC ! hundruð... Framteljendur alls 12 8690 — 14 9855 —
Stórbúunnm hefur fækkað á tímabilinu milli 1878—99 en smáu framtelj-
endunum Qölgaði að niun.