Landshagsskýrslur fyrir Ísland - 01.01.1911, Síða 61

55
Það er sýnilegl að framteljendum út af fyrir sig, fjölgar mikið. f 15 ár hefur þeim
fjölgað um 700 manns. Það er jafnframt eðlileg aíleiðing af fjölgun kaupstaðarbúa,
því þeir þurfa flestir að styðjast við einhverja auka atvinnu, þó þeir stundi sjó
nokkurn hlula ársins eða liafi aðra atvinnu.
Það sem hugnæmast er um liagi þeirra framteljenda, sem ekki eru hænd-
ur er, hvort framteJjandinn á lieimili út af fyrir sig. Sá sem á lieimili, þótt ekki
sje nema umráð yfir rúmi, og lílilli pallslcör fyrir framan það, eða liefur umráð
yfir einu herbergi, á töluvert óháðari æfi, en sá, sem algert er á annara vegum.
Fyrir kaupstaðina kemur þetta væntanlega vel í Ijós, þegar skýrslurnar um mann-
talið 10. desbr. 1910 lcoma út, en fyrir aðra landsliluta gefur það elcki neinar veru-
legar upplýsingar. 1906 var gjörð tilraun til að rannsaka þetta ítarlega í tíundar-
skýrslum hreppstjóra, og sjerstök áhersla var lögð á það, hverjir framteljendur
líunduðu kú, því það má ganga að þvi vísu, að sá sem á kú til sveita eða sjáfar,
hlýtur að hafa heimili fyrir að vinna. Eftir þeim skýrslum skiftast aðrir framtelj-
endur en bændur þannig niður.
Húsfólk sem tíundaði, var alls á landinu................... 810 manns
Pnrrabúðarfólk (kallað í skýrslunum) ....... ............ 1772 —
Lausafólk.................................................. 268 —
Iijú (sem unnu hjá öðrum) ............................... 620 —
Framteljendur sem ekki voru hændur voru alls............... 3476 manns
Af öllum þessum framteljendum töldu fram 1 kú eða fleiri kýr en eina.
Iiúsfólk. Af þvi töldu fram kú.................................... 255 manns
Purrabúðarfólk. Af því löldu fram kú............................ 553 —
Lausafólk......................................................... 9 —
Alls... 817 manns
Ekkert lijú tíundaði kú neinstaðar á landinu.
Þetta er landið i heild sinni. Sjeu kaupstaðirnir teknir út úr skýrslunni, þá
var tala þessara framteljenda í þehn þessi:
1 Veslmannaeyjum.................. 42 framleljendur, þar af tíunduðu lcú 5 manns
í Reykjavík....................... 135 —»— — — — 68 —
Á ísafirði.......................... 38 —»— — — — 23 —
Á Akureyri........................ 105 —»— — — — 87 —
Á Seyðisfirði....................... 71 —»— — — — 26 —
Alls... 391 framleljendur, þar af líunduðu lcú 209 manns
Framleljendur á öllu landinu, sem töldu fram kú árið 1906 voru alls ... 817 —
af þeim áltu heima í kaupstöðunum fjórum (sem þá voru) og í Vest-
mannaej'jum...................................................... 209 —
Eftir eru 608 manns
sem eiginlega mælti bæla við lölu bænda í sveitunum. Munurinn á húsfólki l. a. m.
og á smáhónda er elcki mikill, ef húsfólkíð á kú á heimili sínu.
Um upphæð þeirra lausafjárhundraða, sem hver maður fyrir sig tíundar,
hafa tvisvar verið gerðar skýrslur, sem sýna hve margir framteljendur töldu fram 1
hundrað, 15—20 hundruð o. s. frv. Sje framtalsskýrslunum raðað á þann liátt,
sjest hve margir framteljendur voru fátækir, hve margir bjargálna menn, og hve
margir voru auðugir af lausafje.