Vísbending - 21.12.2015, Síða 43

43
Á 12. og 13. öld höfðu margir Íslendingar farið til útlanda í
ýmsum erindum, námsferðum, vígsluferðum eða pílagrímsferðum.
Þeir kynntust evrópskri bókmenningu og höfuðrit um sögu
Evrópuþjóðanna hafa ekki farið fram hjá þeim. Þetta hefur vakið
löngun þeirra til að semja sams konar verk um land sitt og þjóð, segja
frá uppruna landsmanna, stóratburðum og merkismönnum. Erlendra
áhrifa og fyrirmynda gætir að einhverju leyti í öllum íslenskum
miðaldaritum, en þau eru gjarnan aðlöguð innlendum hefðum. Sum
þessara erlendu rita voru sögubækur sem fjölluðu um framferði
norrænna manna á Bretlandseyjum og á meginlandi Evrópu á 9., 10.
og 11. öld. Varla þarf að efast um að lestur þeirra hefur haft áhrif
á Íslendingana og orðið þeim ærið umhugsunarefni. Ætla verður að
margir þeirra hafi þekkt hina miklu kirkjusögu Adams frá Brimum
sem rituð var um 1070. Þar segir berum orðum að norrænir menn kalli
sjóræningja (pyratae) víkinga (Wichingos). Hafi Íslendingar ekki
þekkt orðið á heimaslóðum, var úr því bætt eftir lesturinn. Kannski er
það einmitt ástæðan fyrir því hve íslensku víkingarnir í fornsögunum
eru flatir og óspennandi að þeir eru „innfluttur varningur“; hafa aldrei
verið til á Íslandi nema á bókfellinu svo vitnað sé í Hermann heitinn
Pálsson. Fornkappar Íslendingasagna eru á hinn bóginn litríkir og
margbrotnir einstaklingar, vafalaust vegna þess að hugmyndin að
baki þeim á rætur í landinu sjálfu og norrænni menningu; þeir eru
sprottnir úr ættarsögum, þjóðsögum og ljóðum á vörum landsmanna.
Eftir höfðinu dansa limirnir
Í sumar sem leið efnt til víkingahátíðar á Austurvelli í Reykjavík,
Ingólfshátíð var hún nefnd í höfuðið á landnámsmanninum Ingólfi
Arnarsyni. Erlendis eru slíkar samkomur algengar og íburðarmeiri en
hér og sækir þær mikill fjöldi fólks. Ég átti leið framhjá og virti af
forvitni fyrir mér tjaldbúðirnar og fólk á ýmsum aldri í fornlegum
búningum. Í fjarska voru sumir vígalegir með sverð og spjót og skildi.
Þegar nær var komið voru andlitin vinaleg og engin ástæða til að vera
smeykur. Gat ég ekki annað en dáðst að þessu framtaki, eldmóði
þátttakenda og þeim sögulega áhuga sem þetta tilstand allt var til
vitnis um. Hér vildu menn halda Íslandssögunni til forna lifandi. Það
á að hrósa fólki fyrir það. En af hverju þurfa allir hinir fornu landar
okkar að heita víkingar nú á dögum? Ekki hefði þeim sjálfum þótt
sómi að því.
En almenningi er svo sem vorkunn. Fræðimenn okkar hafa verið
heldur linir við að taka á þessari merkingarbrenglun sem er þó miklu
verri í íslensku en erlendum málum vegna málhefðar okkar og bók-
mennta. Kannski gildir hér líka eins og víðar að eftir höfðinu dansa
limirnir; í nýlegu erindi til heimsminjanefndar Unesco, Menningar-
málastofnunar Sameinuðu þjóðanna, kallar mennta- og menningar-
málaráðuneytið fornleifar á Þingvöllum „víkingaminjar.“ Hræddur er
ég um að ekki hefði verið gerður góður rómur að þeim málflutningi á
Lögbergi til forna.
Samtök iðnaðarins
senda landsmönnum öllum
jólakveðjur og vonast eftir
farsælu komandi ári.
**
*
* **
*
*
* *
**
* *
*
*** *
*
**
* ** *
*
*** *
*
**
* *
Gleðileg jól og farsælt komandi ár.
Þökkum samskiptin
á árinu sem er að líða.
Gleðileg jól og farsælt
komandi ár frá SFF.
Bestu óskir
um gleðileg jól
og farsælt komandi ár!
Óskum landsmönnum
öllum gleðilegra
jóla og farsældar
á komandi ári
V