Dagblaðið Vísir - DV - 10.10.2012, Blaðsíða 8

Vilja eyða fordómum
8 Fréttir 10. október 2012 Miðvikudagur
n Clara og Katla hafa báðar barist við geðraskanir n Vilja eyða fordómum
Þ
essi samtök eru vettvangur til
þess að fá að vera maður sjálf-
ur,“ segir Clara Regína Lud-
wig, ein stofnenda Unghuga,
samtaka fyrir ungt fólk með
geðraskanir. Hún situr í húsakynn-
um DV ásamt Kötlu Björgu Kristjáns-
dóttur sem er líka meðlimur í sam-
tökunum Unghugum sem er hópur
innan Hugarafls.
Hugarafl var stofnað í júní 2003 af
fólki í bata, sem átt hafa við geðræna
erfiðleika að stríða og iðjuþjálfum
með víðtæka reynslu af geðheilbrigð-
ismálum. Unghugar voru stofnað-
ir í ágúst 2009 og hugmyndin var að
mæta þörfum ungs fólks, sem hef-
ur upplifað geðraskanir eða aðra erf-
iðleika. Algengt er að þessir einstak-
lingar upplifi félagslega einangrun
eftir að hafa glímt við andleg veikindi
og eiga erfitt með að feta veginn aftur
út í lífið. Í dag, 10. október, er Alþjóð-
legi geðheilbrigðisdagurinn og þess
vegna hafa þær Clara og Katla sam-
þykkt að deila sögum sínum, með von
um að þær geti hjálpað öðrum að leita
sér hjálpar.
Húmor fyrir veikindunum
Þrátt fyrir að vera báðar nokkuð ungar
að árum, Clara er 30 ára og Katla 22
ára þá hafa þær báðar þurft að glíma
við erfið andleg veikindi yfir ævina.
Sögur þeirra Clöru og Kötlu eru
ólíkar en báðar eiga þær það sameig-
inlegt að hafa misst stjórn og að hafa
þurft að taka það skref að viðurkenna
að þær þyrftu á hjálp að halda. Nokk-
uð sem þær segja báðar hafa ver-
ið mjög erfitt. Þær eru í bata í dag og
hafa það meðal annars að þakka þeim
góða stuðningi sem þær fá í gegnum
Unghugana. Ekki er að sjá á þeim að
þær hafi glímt við veikindi þegar þær
sitja hlæjandi í sófanum enda sjást
andleg veikindi sjaldnast utan á fólki.
Þær segjast hafa lært að hafa húmor
fyrir veikindunum; „Það þýðir ekkert
annað,“ segir Katla hlæjandi. Þær eru
báðar virkar í starfi Unghuganna og
segja það hjálpa þeim mikið að geta
rætt um reynslu sína við fólk sem hef-
ur svipaða reynslu að baki.
Íhugaði sjálfsmorð 10 ára
En það er löng leið sem þær stöllur
hafa gengið til þess að geta gantast
með veikindin. Clara segist hafa verið
farin að finna fyrir einkennum kvíða-
röskunar um 8 ára aldur og þegar
hún var 10 ára var hún farin að hugsa
hvernig hún gæti endað líf sitt. Hún
var lögð í hrottalegt einelti af sam-
nemendum sínum og leið vítiskval-
ir á skólagöngu sinni. „Ég lenti í ein-
elti í leikskóla og grunnskóla af hendi
sömu krakkanna. Ég var flutt á milli
skóla og var í þremur grunnskólum.
Meðan ég var í fyrsta grunnskólanum
þá var mér nauðgað af strák í hverf-
inu. Eftir það fór ég í Landakotsskóla
og var lögð í einelti þar af kennara,“
segir hún en kennarinn sem um ræð-
ir er Margrét Muller sem DV hefur
meðal annars fjallað um en margir
fyrrum nemendur skólans hafa lýst
því hvernig hún beitti börnin and-
legu og líkamlegu ofbeldi. Þegar hún
var komin á síðasta stig grunnskólans
fór hún í nýjan skóla. „Þá eignaðist ég
í fyrsta skipti vini,“ segir hún brosandi.
„Og það eru vinir mínir enn í dag.“
Vendipunkturinn
Þegar hún kom í framhaldsskóla þá
var hún þó orðin mikið andlega veik.
Það var vendipunktur í lífi hennar
þegar hún áttaði sig á að hún þyrfti
hjálp. Þá var hún við það að fara
að skaða ekki bara sjálfa sig, held-
ur líka annan aðila. „Ég kalla þetta
nótt sturlunar hjá mér. Þá var ég föst
í hugsunum um að meiða aðra og
meiða sjálfa mig. Svo sem betur fer
rann upp fyrir mér svona „moment of
clarity.“ Þetta var um miðja nótt og ég
sat og var við það að fara fremja eitt-
hvað ódæði sem ég hefði séð eftir og
allt í einu rofaði til í heilanum á mér
og ég áttaði mig á því að ég þyrfti svo
sannarlega á hjálp að halda. Daginn
eftir fór ég á bráðamóttöku geðdeild-
ar og fékk hjálp.“
Hún segir það hafa skipt höfuð-
máli í sínu lífi að hafa fengið hjálp
þó að veikindunum væri langt því frá
lokið, og verði kannski aldrei. Þetta sé
stöðug vinna og mikilvægt að vinna í
sjálfum sér. „Ég hitti geðlækni og fór í
iðjuþjálfun á Hringbraut. Síðan fór ég
í Hvíta bandið og svo í Janus endur-
hæfingu. Síðan kem ég inn í Hugar-
afl,“ segir Clara og tekur fram að þetta
hafi tekið sinn tíma. Þó hún hafi
viðurkennt veikindin þarna á þessum
tímapunkti þá var þeim engan veg-
inn lokið. Eitt skipti var hún það veik
að hún þurfti að leggjast inn á deild.
„Þá var mikið að gerast í mínu lífi og
mjög erfitt hjá mér, mamma var veik
af krabbameini og þetta var bara yfir-
þyrmandi. Þá tók ég fullt af pillum og
ætlaði bara að klára þetta. Þá var ég
lögð inn á deild og fór að vinna enn
betur í mínum málum.“
Með ranghugmyndir
Katla hefur líka glímt við erfið andleg
veikindi. Í hennar tilviki gerði hún
sér þó ekki grein fyrir veikindun-
um og var uppfull af ranghugmynd-
um. „Ég var búin að vera þunglynd
í mörg ár en svo árið 2010 veikist ég
af geðklofa. Þá fór ég fyrst að viður-
kenna veikindi mín. Ég var í afneitun
en þegar ég lenti í geðrofinu þá þurfti
ég að fara inn á geðdeild og fá hjálp.
Ég var með mjög mikið af ranghug-
myndum, ég hélt ég væri ekkert veik,
ég hélt bara að heimurinn væri bú-
inn að breytast. Ég hélt að það væri
einhver á eftir mér, þetta voru svona
ofsóknarhugmyndir og ýmislegt
þannig. Svo var ég með ofsjónir og
svona,“ segir Katla og segir ástandið
hafa varað í um mánuð. Hún var lögð
inn á geðdeild. „Ég hafði þá verið að
djamma þrjá daga í röð og vansvefta
og það hefur líklega „trigger-að“
þetta. Ég fór upp á spítala til þess að
fá hjálp á laugardeginum en þá hélt
fólkið bara að ég væri full eða á eitur-
lyfjum. Ég hringdi heim í foreldra
mína og þau skildu ekkert hvað ég
væri að gera þarna,“ segir Katla. Hún
fór svo í skólann á mánudeginum
og var ekki með sjálfri sér. Vinkona
hennar hringdi í móður hennar og
lýsti yfir áhyggjum sínum. „Ég var að
segja bara einhverja vitleysu við alla.
Vinkona mín hringdi í mömmu og
sagði að það væri eitthvað ekki allt í
lagi með mig,“ segir hún. Í kjölfarið
var hún lögð inn á geðdeild og fékk
hjálp. Fyrst var hún mjög ósátt. „Ég
hélt að allir væru bara á móti mér og
þau ætluðu að vista mig inn á geð-
deild til eilífðar.“
Hætti á lyfjunum
Hún vann í sínum málum og hélt
hún væri á góðri braut. Hún var
komin á fullt í starfinu hjá Unghug-
um og leið vel. Hún hætti á lyfjunum
og hélt að hún væri í góðu standi.
„Ég hélt svo partí sem endaði á því
að ég brjálaðist. Henti öllum út og
bara snappaði, henti hlutum út um
allt,“ segir hún og hlær dálítið vand-
ræðalega og horfir á Clöru sem var á
staðnum ásamt fleiri félögum þeirra
úr Unghugunum. „Þá hélt ég bara
að ég væri ekki með þennan sjúk-
dóm lengur, hélt bara að þetta væri
eitt skipti og var hætt á lyfjunum.
Svo fór ég að drekka og þá kom í ljós
að ég var ekki læknuð. Þetta var enn
til staðar og verður örugglega alltaf.
Þetta fór allavega svona,“ segir hún.
Fordómar vegna veikindanna
Þær segja báðar að starfið í Unghug-
um hjálpi þeim mikið. Þar fái þær
tækifæri til þess að vera þær sjálfar
í kringum fólk sem skilur hvað þær
eru að ganga í gegnum. Unghugar
hittast á fundum einu sinni í viku
og gera reglulega eitthvað skemmti-
legt saman. „Við erum með spila-
kvöld, eldum saman og bara svona
ýmislegt,“ segir Clara en hún er ein
af stofnendum hópsins. Hópurinn
var stofnaður af yngra fólki innan
Hugarafls.
„Ég held að allir sem eru að glíma
við svona geðraskanir, sérstaklega
þunglyndi, séu alltaf að setja upp
grímur. Maður er með grímu fyrir
fjölskylduna og grímu út á við. Svo er
viðkomandi að þjást svo mikið innra
með sér en hann sýnir það aldrei. En
þarna erum við við sjálf. Ef mér líður
illa þá kannski mæti ég ekki og það
skilja það allir. Ef manni líður illa
eða er kvíðinn eða eitthvað þá getur
maður talað um það og mætir enda-
lausum skilningi og þolinmæði. Og
við sýnum það sama á móti. Við
skiljum hvort annað. Ég er einmitt
búin að vera hugsa mikið sjálf hvar
ég væri án þeirra og ég hugsa ég væri
ekkert sérstaklega vel stödd,“ segir
Clara.
Báðar segjast þær hafa fund-
ið fyrir miklum fordómum vegna
veikinda sinna. „Þegar ég veiktist þá
hættu margir að tala við mig,“ segir
Katla. „Fólk var bara hrætt, það vissi
ekkert hvað þetta var. Þá fann maður
fyrir miklum fordómum,“ segir hún.
Ýmislegt framundan
Stöllurnar vilja eyða fordómum
gegn geðsjúkdómum. „Við gerum
það með því að tala um sjúkdóm-
inn,“ segir Clara en segir að það geti
reynst erfitt að opna sig svona. „En
vonandi hjálpar það öðrum.“
Unghugar vinna ötult starf og
eru með ýmis verkefni í gangi til að
efla starfið. Fólk þarf ekkert að hafa
neina greiningu til þess að koma.
Bara að hafa upplifað það að líða
illa,“ segir Clara og hvetur ungt fólk
til þess að kynna sér málið. Hún veit
það á eigin skinni hversu mikið það
hefur hjálpað sér að fá stuðning.
Það er ýmislegt framundan í
starfi Unghuganna. „Við erum alltaf
að finna upp á einhverju nýju. Við
erum til dæmis að byrja með áhuga-
málafundi þar sem fólk kemur með
hugmyndir af hlutum sem því langar
til að prófa og kannski hefur ekki
þorað að prófa og vill hafa fleiri með
sér í,“ segir Katla.
Þær hvetja ungt fólk sem hefur átt
við geðsjúkdóma að stríða að koma
og kynna sér starfið. „Við hvetjum
fólk til þess að koma líka oftar en
einu sinni. Sumir koma bara einu
sinni og ákveða að þetta sé ekki fyr-
ir sig. En við viljum að fólk gefi þessu
séns og sé allavega í mánuð. Þeir
sem hafa gert það hafa margir orðið
virkir í félaginu,“ segir Clara. „Mér
leist ekkert á þetta fyrst,“ segir Katla
hlæjandi. „Mér fannst þið bara vera
einhverjir lúðar,“ segir hún og horfir
hlæjandi á Clöru. „Sem betur fer gaf
ég þessu séns og er mjög þakklát fyr-
ir það,“ segir hún brosandi.
Fundir Unghuganna eru haldnir
á miðvikudögum klukkan 18 í hús-
næði Hugarafls í Borgartúni 22. n
Valdeflingar-
punktarnir 15
1. Að hafa vald til að taka ákvarðanir.
2. Að hafa aðgang að upplýsingum og
úrræðum.
3. Að hafa næga valkosti.
4. Að efla ákveðni.
5. Að vekja væntingar um að einstakl­
ingurinn geti haft áhrif (að vera
vongóður).
6. Að læra að hugsa á gagnrýninn hátt,
að komast upp úr hjólförunum, að sjá
hluti á annan hátt.
7. Að læra um reiði og láta hana í ljós.
8. Að finnast maður ekki vera einn,
finnast maður vera hluti af hópi.
9. Að skilja að fólk hefur réttindi.
10. Að hafa áhrif á breytingar í eigin lífi
og eigin samfélagi.
11. Að tileinka sér nýja hæfileika sem
einstaklingurinn telur mikilvæga.
12. Að breyta skynjun annarra á eigin
hæfni og getu til athafna.
13. Að koma út úr skápnum.
14. Að einstaklingurinn stuðli sjálfur að
viðvarandi þroska og breytingum.
15. Að efla jákvæða sjálfsmynd og vinna
bug á fordómum.
Nánar er hægt að kynna sér Valdeflinga­
punktana inn á heimasíðunni unghugar.is
10. október
Í dag 10. október er Alþjóða geðheil­
brigðisdagurinn. Haldið er upp á daginn
víðsvegar í heiminum en það voru
Alþjóðasamtök um geðheilsu sem fyrst
héldu upp á daginn árið 1992 en á Íslandi
hefur verið haldið upp á daginn frá
árinu 1996. Markmið dagsins er að vekja
athygli á geðheilbrigðismálum, fræða
almenning um geðrækt og geðsjúk­
dóma og sporna gegn fordómum í garð
geðsjúkra.
Alþjóðlegt þema dagsins í dag er
Þunglyndi er alheimsvandamál. Dag­
skrá í tilefni dagsins fer fram í Gamla Bíó
í dag, miðvikudag, en áður en hún hefst
verður gengið í skemmtigöngu niður
Skólavörðustíginn og hefst gangan kl.
16.30 og gengið verður niður í Gamla
Bíó. Nánari upplýsingar má finna inn á:
www.10.okt.com
Viktoría Hermannsdóttir
blaðamaður skrifar viktoria@dv.is
„Ég hélt að allir væru
bara á móti mér og
ætluðu að vista mig inn á
geðdeild til eilífðar.
Standa saman Þær Clara og Katla
eru báðar meðlimir í Unghugum. Þær
segja starfið þar hafa hjálpað sér
mikið og vilja eyða fordómum gegn
geðsjúkdómum. Mynd Sigtryggur Ari