Dagblaðið Vísir - DV - 10.10.2012, Blaðsíða 14

Sandkorn
S
jálfstæðisflokkurinn og fylgis­
menn hans berjast nú af mikl­
um móð gegn því að tillögur
um nýja stjórnarskrá verði
samþykktar í komandi þjóðar­
atkvæðagreiðslu. Formaður flokks­
ins, Bjarni Benediktsson, hefur lagt
línuna: „Það bara er svo fjarri því að
heildarniðurstaðan geti verið grund­
völlur að nýrri stjórnarskrá fyrir okkur
Íslendinga.“ Í vikunni hefur inngróin
andstaða flokksins við frumvarpið
meðal annars birst í tittlingaskít eins
og andstöðu borgarfulltrúa flokksins í
Reykjavík við að einn stjórnlagaráðs­
fulltrúi taki þátt í kynningarfundi um
tillögurnar á opnum fundi í Borgar­
bókasafninu.
Nú tíðkast bæði hin breiðu spjót
Sjálfstæðisflokksins og hin smærri.
Allt skal gert til að stöðva frumvarp­
ið í fæðingu; allt skal gert til að koma í
veg fyrir breytingar á samfélaginu sem
flokkurinn skapaði og mótaði í ríkis­
stjórnartíð sinni frá 1991 til ársbyrjun­
ar 2009; allt skal gert – bara allt – til að
koma höggi á núverandi ríkisstjórn.
Engu má breyta, enda þarf engu að
breyta þar sem allt er í stakasta lagi:
Bankahrunið 2008 var einhverjum
öðrum að kenna en ríkisstjórnarverk­
um flokksins. Óbreytt Ísland er æski­
legt því breytingar eru hættulegar í eðli
sínu. „Þessi rannsóknarskýrsla og þetta
allt saman er að þvælast eitthvað fyrir
okkur tímabundið,“ sagði Ólöf Nordal,
varaformaður flokksins, í maí 2010 rétt
eftir að skýrslan var komin úr prenti og
landinn hafði ekki einu sinni byrjað að
ná utan um inntak hennar.
Sjálfstæðisflokkurinn vill heldur
ekki að fram fari rannsókn á einkavæð­
ingu Landsbankans og Búnaðarbank­
ans og tekur ekki þátt í að leggja fram
tillögu á Alþingi þess efnis. Tillagan
dagaði uppi á síðasta þingi en hefur
nú verið lögð fram aftur. Samt hafði
fyrrverandi formaður flokksins, Geir
H. Haarde, viðurkennt stór mistök í
einkavæðingu bankanna í ríkisstjórn­
artíð Sjálfstæðisflokksins: „En stærstu
mistök okkar sjálfstæðismanna sem
tengjast bankakerfinu og hruni þess
voru gerð við einkavæðingu bank­
anna fyrir rúmlega sex árum.“ Þetta
sagði Geir á landsfundinum 2009 –
auðmjúkt var af honum að gangast
við mistökum fyrir hönd flokksins–
tæpu ári áður en Ólöf sagði banka­
hrunið vera að „þvælast“ fyrir okkur
„tímabundið“. Sjálfstæðisflokkurinn
vill því ekki að fram fari rannsókn á
máli þar sem sjálfur formaður flokks­
ins hefur viðurkennt að flokkurinn hafi
gert mistök. Orð Geirs skila sér því ekki
á borði hjá Sjálfstæðisflokknum.
Nú geta allir gert mistök – einstakl­
ingar, samtök, stjórnmálaflokkar, fyrir­
tæki og aðrir lögaðilar – en það mikil­
vægasta við mistökin er að læra af
þeim til að geta breytt öðruvísi næst.
Sjálfstæðisflokkurinn virðist eiga erfitt
með að horfast í augu við eigin mis­
tök, viðurkenna þau og læra af þeim.
Þetta er lykilforsenda þess að geta
horft fram á veginn og hætt að láta for­
tíðina „þvælast fyrir“ sér. Sjálfstæðis­
flokkurinn tekur nú hins vegar þver­
öfugan pól í hæðina: Hann neitar að
viðurkenna eigin mistök og berst gegn
breytingum á núverandi stjórnskipun
sem meðal annars er ætlað að minnka
líkurnar á því að mistökin endurtaki
sig, meðal annars með auknu gagnsæi,
meiri aðkomu almennings að stjórn
landsins og betri vinnubrögðum í
stjórnsýslunni.
Ef hægt væri að sækja lögaðila til
saka á Íslandi hefði sennilegast átt að
byrja á Sjálfstæðisflokknum í uppgjör­
inu við hrunið. Geir H. Haarde hefur
sjálfur viðurkennt ein stærstu mistök
flokksins þar sem pólitísk spilling og
hagsmunir flokksins réðu ríkjum við
sölu ríkisbanka. Sjálfstæðisflokkurinn
ber mesta – langmesta – ábyrgð ís­
lenskra stjórnmálaflokka á efnahags­
hruninu. Flokkurinn bjó til hinn sam­
félagslega og efnahagslega ramma
hrunsins með frjálshyggjuvæðingu
þjóðfélagsins. En slíkur málarekstur
er ekki mögulegur lögum samkvæmt
þrátt fyrir að siðferðisleg ábyrgð lög­
aðila eins og stjórnmálaflokks hljóti að
vera öllum ljós.
Málflutningur Sjálfstæðisflokksins í
þessum tveimur málum lýsir sér í for­
tíðarblindu og afneitun á staðreyndum
sögunnar. Flokkurinn vill að allt verði
áfram líkt og það hefur verið. Hrunið
gerðist í einhverju öðru landi og var
einhverjum öðrum að kenna. Um
þessa blindu Sjálfstæðisflokksins má
heimfæra eftirfarandi orð sem birtust í
nýlegri bók, Group Agency: The Possi­
bility and Design of Corporate Agents,
eftir Christian List og Philip Petit:
„Mörg samtök, pólitísk, efnahagsleg og
borgaraleg, reyna oft að fjarlægja sig
frá fyrri stefnu sinni eða gjörðum til að
reyna að endurmóta eðli sitt. Rétt eins
og ég get vísað til þess hvernig ég var
í fortíðinni og sagt að ég sé ekki leng­
ur svona þá geta talsmenn samtaka,
stjórnmálaflokka, fyrirtækja eða þjóð­
ríkja sagt um eigin fortíð: „Við erum
ekki svona lengur“; „Við erum ekki
kirkjan sem dæmdi Galileo“; „Við erum
ekki þjóðin sem flutti indíána nauð­
ungarflutningum frá heimkynnum
sínum“; „Við erum ekki lengur fyrir­
tækið sem gerði samstarfssamninga
við nasista.“
Þannig virðist Sjálfstæðisflokk­
urinn líta svo á að hann beri ekki
ábyrgð á því sem hann ber augljósa
ábyrgð á mest allra íslenskra stjórn­
málaflokka: Hruninu: „Við erum ekki
flokkurinn sem stýrði Íslandi inn í
hrunið,“ gæti blindur sjálfstæðismaður
sagt. Sorglegar tilraunir flokksins til að
reyna að koma í veg fyrir nauðsynlegar
breytingar sem komið hafa til umræðu
í kjölfar hrunsins vegna síðustu valda­
tíðar hans sýna að flokkurinn neitar að
horfast í augu við eigin ábyrgð og læra
af fortíðinni til að minnka líkurnar á
öðru kerfishruni. Almannahagsmun­
ir víkja því fyrir sérhagsmunum Sjálf­
stæðisflokksins. Flokkurinn er með
öðrum orðum forhertur.
Barnapía fram
n Búast má við hörku átökum
hjá sjálfstæðismönnum í
Suðurkjördæmi þar sem Árni
Johnsen al­
þingismað­
ur sækir að
fyrsta sætinu
þar sem
Ragnheiður
Elín Árna­
dóttir er fyr­
ir á fleti. Ásmundur Friðriks­
son, brottrekinn bæjarstjóri í
Garði, býður sig fram í þriðja
sæti. Hann og Ragnheiður Elín
eru tengd sterkum böndum
en Ásmundur var eins kon­
ar kosningastjóri hennar og
bílstjóri fyrir síðustu kosn­
ingar. Gekk hann þá undir
gælunafninu „barnapían“
en hann gætti hvítvoðungs
Ragnheiðar á meðan hún
talaði við kjósendur.
Minnið farið
n Leyniplagg Bónusfeðga
sem lýsir því að Bónus­
grísinn sé í eigu hönnuð­
ar hans ef Jóhannes Jónsson
og Jón Ásgeir
Jóhannes­
son fari úr
eigenda­
hópnum
þykir vera
hið dular­
fyllsta. Harð­
ar og hatrammar deilur
hafa verið um grísinn árum
saman og hafa feðgarnir
þvertekið fyrir að samning­
ur sé til um að Edith Randý
Ásgeirsdóttir hönnuður eigi
tilkall til gríssins. Um það
leyti sem Bónus féll í kjöltu
Arion banka dúkkaði samn­
ingurinn upp undirritað­
ur af feðgunum og Edith.
Það er samherji og lögmað­
ur Jóns Ásgeirs, Sigurður G.
Guðjónsson, sem sækir mál­
ið fyrir Edith en Jóhann­
es sjálfur man ekki lengur
neitt.
Friðrik og Friðbjörn
n Innan Landssambands
íslenskra útgerðarmanna
eru útgerðarmenn lítt kátir
með fram­
göngu Friðriks
J. Arngríms­
sonar fram­
kvæmda­
stjóra sem
hefur ausið
stórfé í fyr­
irtæki Friðbjörns Orra Ketils­
sonar, eiganda að hatursvefn­
um amx.is. Friðrik höfðaði
meiðyrðamál á hendur Ólafi
Arnarsyni bloggara sem hélt
því fram að samtökin væru
að baki Friðbirni sem skrif­
ar gjarnan í þágu LÍÚ. Hermt
er að innan raða útgerðar­
manna ofbjóði mörgum.
Efast um formann
n Innan Framsóknar er að
myndast forystukreppa eft­
ir að Sigmundur Davíð Gunn­
laugsson formaður ákvað að
hjóla í Höskuld Þórhallsson í
Norðausturkjördæmi. Efa­
semdir eru um Sigmund sem
formann. Innan þingflokks­
ins vilja sumir skipta um for­
mann. Það kann þó að verða
torsótt þar sem Sigmundur
nýtur eindregins stuðnings
þungavigtarmanna á borð
við Þórólf Gíslason, kaupfé­
lagsstjóra í Skagafirði.
Ég er ungur og
óreyndur aktívisti
Ég lít ekki á
mig sem feita
Lady Gaga tók við friðarverðlaunum LennonOno á þriðjdag í Hörpu. – DV.is Margrét Erla Maack fær athugasemdir um vaxtarlag sitt. – DV.is
Forhertur flokkur„Við erum
ekki flokk-
urinn sem stýrði
Íslandi inn í hrunið
S
tundum er sagt að stjórnarskráin
hafi ekki valdið hruninu. Það er
alveg rétt en við sem lentum í
þeim ósköpum öllum og viljum
nýtt og betra samfélag hljótum að spyrja
okkur hvort hægt sé að koma í veg
fyrir þá spillingu sem átti drjúgan hlut
í hruninu með stjórnarskrárbreyting­
um. Ég tel minnst þrennt vera í tillögum
stjórnlagaráðs sem vinnur gegn spill­
ingu.
Í fyrsta lagi skiptir miklu að valdmörk
og hlutverk séu skýr. Þannig er það ekki
nú og í skýrslu rannsóknarnefndar Al­
þingis er fjallað um hvernig menn fóru
með málefni ríkisins utan formlegs vett­
vangs stjórnmála og stjórnsýslu. Ákvarð­
anir sem ríkisstjórn, studd af upplýstu
þingi, hefði átt að taka voru teknar af
tveimur mönnum sem voru kannski
ekki einu sinni á fundi. Enginn getur
lesið núgildandi stjórnarskrá án þess að
þekkja til og dregið upp sæmilega skýra
mynd af því hvernig við höfum hlutina
hérna. Þegar valdmörk eru ekki skýr
er erfitt og jafnvel útilokað að benda á
þegar einhver fer út fyrir sinn ramma.
Þá er réttur almennings til upplýs­
inga styrktur svo um munar. Í 14. gr. er
kveðið á um skoðana­ og tjáningarfrelsi
og þar segir: „Stjórnvöld skulu tryggja
aðstæður til opinnar og upplýstrar um­
ræðu. Óheimilt er að skerða aðgang að
netinu og upplýsingatækni nema með
úrlausn dómara og að uppfylltum sömu
efnisskilyrðum og eiga við um skorður
við tjáningarfrelsi.“
15. greinin fjallar um upplýsingarétt
og er nýmæli:
„Öllum er frjálst að safna og miðla
upplýsingum. – Stjórnsýsla skal vera
gegnsæ og halda til haga gögnum, svo
sem fundargerðum, og skrásetja og
skjalfesta erindi, uppruna þeirra, ferli
og afdrif. Slíkum gögnum má ekki eyða
nema samkvæmt lögum. – Upplýsingar
og gögn í fórum stjórnvalda skulu vera
tiltæk án undandráttar og skal með lög­
um tryggja aðgang almennings að öll­
um gögnum sem opinberir aðilar safna
eða standa straum af. Listi yfir öll mál
og gögn í vörslu hins opinbera, upp­
runa þeirra og innihald, skal vera öll­
um aðgengilegur.– Söfnun, miðlun og
afhendingu gagna, geymslu þeirra og
birtingu má aðeins setja skorður með
lögum í lýðræðislegum tilgangi, svo
sem vegna persónuverndar, friðhelgi
einkalífs, öryggis ríkisins eða lögbund­
ins starfs eftirlitsstofnana. Heimilt er í
lögum að takmarka aðgang að vinnu­
skjölum enda sé ekki gengið lengra en
þörf krefur til að varðveita eðlileg starfs­
skilyrði stjórnvalda. Um gögn sem lög­
bundin leynd hvílir yfir skulu liggja fyrir
upplýsingar um ástæður leyndar og tak­
mörkun leyndartíma.“
16. greinin fjallar svo um frelsi fjöl­
miðla, sú 17. um frelsi lista og fræða og
svo framvegis.
Þetta skiptir öllu. Ef við höfum engin
tæki eða tól til að komast að því hvað er
að gerast á bak við luktar dyr í stjórnar­
ráðinu og víðar, getum við ekkert gert.
Greinarnar eru hluti af mannréttinda­
kaflanum – upplýsingafrelsið er skil­
greint sem mannréttindi okkar. Ég hef
ekki heyrt neinn mæla á móti þessum
nýju greinum en ég hef heyrt marga
andstæðinga nýrrar stjórnarskrár segja
að það hafi nú alveg verið óþarfi að
endurskoða mannréttindakaflann. Mig
grunar að það sé vegna þessara ákvæða.
Það er einhvern veginn ekki hægt að
vera á móti þeim opinberlega en ef
maður hefur eitthvað að fela eru þær
andstyggilegar!
Þá er einnig kveðið á um margvís­
lega aðra upplýsingaskyldu stjórnvalda,
t.d. vegna umhverfis og náttúru sem og
fjárhagslegra hagsmuna þingmanna og
ráðherra og þeim gert að veita þinginu
réttar upplýsingar. Einnig er skylt að
veita upplýsingar um styrki til stjórn­
málasamtaka og frambjóðanda og
réttur fjárlaganefndar þingsins til upp­
lýsingaöflunar styrktur.
Þriðja atriðið sem ég vil nefna sem
eitt þeirra sem eru vopn í baráttu gegn
spillingu er auðveldara inngrip al­
mennings í stjórnmálin og stjórnsýsl­
una. Mörg okkar vöknuðu upp við
vondan draum veturinn 2008–2009
þegar við áttuðum okkur á að við gæt­
um ekkert gert annað en að vera með
læti við Alþingishúsið. Á 21. öldinni
hljótum við að geta komið okkur
saman um betri aðferðir til að fá okkar
fram. Með því að hluti þjóðarinnar geti
krafist þjóðar atkvæðagreiðslu eða lagt
fram þingmál erum við að tryggja að­
komu almennings að lagasetningu og
stjórnun landsins. Menn geta líka lagt
fram tillögu um þingrof eða að einstak­
ir ráðherrar víki ef þörf krefur. Þetta
getum við ekki nú.
Hrunið var mannanna verk en það
er óþarfi að láta annað eins henda aftur.
Lærum af því sem gerðist. Mætum öll
á kjörstað þann 20. október og gefum
þinginu skýr skilaboð.
Ný stjórnarskrá gegn spillingu?
Útgáfufélag: DV ehf. Stjórnarformaður: Ólafur M. Magnússon Ritstjóri: Reynir Traustason (rt@dv.is) Fréttastjóri: Ingi Freyr Vilhjálmsson (ingi@dv.is) Umsjón helgarblaðs: Ingibjörg
Dögg Kjartansdóttir (ingibjorg@dv.is) Umsjón innblaðs: Kristjana Guðbrandsdóttir (kristjana@dv.is) Framkvæmdastjóri og vefstjóri DV.is: Jón Trausti Reynisson (jontrausti@dv.is)
Sölu­ og markaðsstjóri: Heiða B. Heiðarsdóttir (heida@dv.is) Umbrot: DV Prentun: Landsprent Dreifing: Árvakur DV á netinu: www.dv.is
F R J Á L S T, Ó H Á Ð D A G B L A Ð
Heimilisfang
Tryggvagötu 11
Hafnarhvoli, 2. hæð
101 Reykjavík
FRéTTASkoT
512 70 70 DV áskilur sér rétt til að birta aðsent efni blaðsins á stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. Öll viðtöl blaðsins eru hljóðrituð. Notkun á efni blaðsins er óheimil án samþykkis.
512 7000
512 7010
512 7080
512 7050
AÐALnúmeR
RiTSTJÓRn
ÁSkRiFTARSími
AuGLýSinGAR
14 10. október 2012 Miðvikudagur
Leiðari
Ingi Freyr
Vilhjálmsson
ingi@dv.is
„Lærum af því
sem gerðist
Kjallari
Margrét
Tryggvadóttir