Són - 01.01.2011, Page 75

Þórður Helgason
Rímnamál
Aum finnst mér öldin,
atgervið mornar;
kveð ég á kvöldin
kraftrímur fornar.
Grímur Thomsen
Tvær sögur úr eigin lífi koma mér í hug. Um tvítugt vaknaði hjá mér áhugi á að
eignast gamla muni, einkum þá sem heyrðu til fornra atvinnuhátta. Ég kom að
máli við móður mína og innti hana eftir því hvort hún ætti ekki þvottabretti sem
ég mundi raunar óljóst eftir á heimili okkar. Ég fékk einbeitt svar: „Nei, Þórður,
svo fegin varð ég þegar við pabbi þinn gátum loks fest kaup á þvottavél að ég lét
það verða mitt fyrsta verk að fleygja þvottabrettinu – og sá ekki eftir.“
Ég var sumardrengur í sveit frá sjö ára aldri eins og tíðkaðist. Híbýli voru góð
og tiltölulega ný. Hins vegar voru skammt frá bænum gamlar rústir torfbæjar.
Þann bæ reif húsbóndi minn til grunna er hann hóf byggingu nýju bæjarhúsanna.
Hann lifir þó á þekktu málverki Ásgríms Jónssonar. Bóndinn sagði mér síðar frá
því að litlu síðar hefði hann áttað sig á að niðurrifið orkaði tvímælis; hann gerði
sér grein fyrir því að hann hefði jafnað við jörðu síðasta torfbæ sveitarinnar.
Báðar þessar sögur fannst mér tengjast efninu sem hér fer á eftir.
I Litið um öxl
Dómar í lok 19. aldar
Árið 1881 lítur Jónas Jónasson, sem kallar sig stúdent, yfir farinn veg
bókmenntanna á 19. öld í langri grein í Tímariti Hins íslenzka bókmennta -
félags. Hann er sannfærður um að ferðin hafi verið til fjár þótt fararefni
hafi verið rýr:1
Eins og kunnugt er, var allur skáldskapur fyrir og um aldamótin
á mjög svo lágu stigi; síðan á 15. öld drottnaði rímnakveðskapur -
inn, og hann og sálmaskáldskapurinn áttu þá forsæti á óðalstöð
hinna fögru vísinda nær 400 ára tíma. Rímararnir orktu rímur
og sálmaskáldin sálma hverir í kapp við aðra, og flestir hvort-
1 Jónas Jónasson stúdent (1881:177–178).