Són - 01.01.2011, Page 78

78 ÞÓRÐUR HELGASON
þar alls ekki fyrstur á ferðinni þótt svo færi að afdráttarlaus orð hans
væru minnisstæðust mönnum og hefðu áhrif allt til dagsins í dag.
Í Ritum þess íslenzka Lærdómslistafélags árið 1789 eru skáldin hvött til
að breyta um afstöðu til skáldskaparins, þannig að „vor tilkomandi
skáld vildu, ístadinn fyrir að kiæfa meiníng og andakrapt í gautsku
klíngklangi af einshljódandi ítrekudum atqvædum, slíta af sér öll dárlig,
edr óþarflig bönd, er midaldursins vísnasmidir hafa á sig lagt, svo ad
segia til uppbótar, fyrir þat þeir vildu hafa sig undan því er náttúrliga
heimtaz má af einu Skáldi: at yrkia med andagipt og ordheppni.“6
Þetta var sem sé krafa um að láta af hinu torræða skáldamáli og
taumlausri dýrkun hins dýra forms en snúa sér að einfaldara máli og
háttum – og umfram allt leyfa anda skáldsins að koma meira við sögu
og vanda allt mál betur en gert var.
Árið áður segir í formála Lærdómslistafélagsritanna um þá áherslu
á þýðingar sem birtist í ritunum að það sé til þess gert að „sem fliótast
útbreidiz hinn hreini skálldskapar smeckr á Islandi“.7
Magnús Stephensen fer í formála að Skémtileg Vina-Gleði háðulegum
orðum um rímurnar og hafnar skáldskapargreininni bæði af fagurfræði-
legum ástæðum og hugmyndalegum:8
Ad helmíngur styckia-tölunnar, en þó minna en sjöttungur Vina-
Gledinnar, er, til breytíngar, í andlegum og veraldlegum liód-
mælum, og til útbreidslu betri skáldskapar smecks enn þess, er
mest drottnar nú hér í landi, mun þeim víst midur gédiast, sem
í qvedskap aldrei leita ad efni, né skarpvitrum, meiníngar-fullum
og snotrum þaunkum, heldur láta sér nytina nægia þó kiarnann
vanti, og fást ei um, þó bögur og rímur velli af marklausu þvætt -
íngs bulli, stagli, meiníngarlausum hor-tittum og heimsku kénn -
íngum, hafi leir-veltan ad eins veniulegt útvortis bragar-form,
einkum dýrt og í mörgum samstædum skéllandi í eyrum þegar
þessum en ei skynsemi og gáfum skémta skal.
Sigurður Pétursson valdi hins vegar þá leið að skopast að rímum í
Stellu rímum sínum, efni þeirra, orðfæri og kenningum.
6 „Formáli“ (höfundur ekki tilgreindur) Rit þess íslenzka Lærdómslistafélags 10 (1789:xvi).
Sveinn Yngvi Egilsson (1999:55 nm.) gefur þá skýringu á „gautsku“ að íslenskar
fornsögur höfðu gjarna verið gefnar út í Svíþjóð með þeirri fyrirsögn að þær væru
skrifaðar á „Gammal Götska“.
7 „Formáli“ (höfundar ekki getið). Rit þess íslenzka Lærdómslistafélags 9 (1788:xviii).
8 Magnús Stephensen (1797:ix–x).