Tímarit um menntarannsóknir - 01.01.2008, Blaðsíða 114

112
Tímarit um menntarannsóknir, 5. árgangur 2008
kaupi í heilu lagi kennslu til sveinsprófs eða
stúdentsprófs eða annars lokaprófs. Ef reglan
að allir meti allt frá öllum gildir, og nemanda
sýnist áfangi í skólanum sínum helst til erfiður,
þá getur hann keypt þann áfanga annars staðar.
(Og vel að merkja, kröfur sem eru líklegar til
að þoka nemendum fram á við hljóta að vaxa
sumum þeirra í augum.)
Sú regla að skólar eigi að meta allt hver frá
öðrum gerir samkeppni þeirra að óttalegum
skrípaleik svo ekki sé fastar að orði kveðið.
Raunar er ekki ótvírætt hvaða lög og reglur
gilda um þetta efni. Heppilegast er að ný
aðalnámskrá fyrir framhaldsskóla taki af
tvímæli um þetta og kveði skýrt á um að
hverjum skóla sé frjálst að setja sínar eigin
reglur um mat á námi við aðrar stofnanir.
Til að skýra þennan vanda betur þarf ef til
vill að gera ögn nánari grein fyrir því hvernig
fjárveitingum til skóla er háttað.
Framhaldsskólar mega ekki taka gjald af
nemendum fyrir hefðbundna kennslu. Fyrir
hana greiðir ríkið og sú greiðsla er í hlutfalli
við fjölda eininga sem nemendur gangast
undir námsmat í. Til að skýra hvað þetta þýðir
skulum við hugsa okkur tvo nemendur, Finn
og Dísu, sem nema við sama skóla eina önn.
Finnur byrjar í 24 einingum, gengst undir
námsmat í þeim öllum, nær lágmarkseinkunn
í 9 einingum og fellur í 15. Dísa byrjar
hins vegar í 18 einingum (sem er venjulegur
skammtur) skráir sig úr tveim 3ja eininga
áföngum fyrir annarlok og lýkur prófi í 12
einingum með ágætiseinkunn. Á alla venjulega
mælikvarða lærði Dísa meira en Finnur. Hún
náði ágætiseinkunn í 12 einingum en Finnur
rétt skreið yfir lágmarkið í 9 einingum. En
þar sem Finnur gekkst undir námsmat í 24
einingum en Dísa aðeins í 12 einingum fær
skólinn tvöfalt meira borgað fyrir að kenna
Finni en Dísu. Það er sem sagt borgað fyrir
einingar en ekki hausa og aðeins fyrir magn en
ekki gæði. Þetta þýðir meðal annars að það er
jafnmikið á því að græða fyrir skóla að hafa 5
nemendur sem taka 3 einingar hver og að hafa
1 nemanda í 15 eininga námi.
Þótt framhaldsskólar megi ekki taka gjald
af nemendum fyrir venjulega kennslu mega
þeir rukka fyrir fjarkennslu (sem og kennslu í
öldungadeildum og sumarskólum).
Um hefðbundna kennslu, sem skóli fær
ekki annað greitt fyrir en framlag frá ríkinu,
gilda ýmsar reglur sem sumar eru í lögum,
sumar í reglugerðum og námskrám og sumar í
kjarasamningum kennara. Fjöldi kennslustunda
í viku og fjöldi kennsludaga á ári er í föstum
skorðum og Menntamálaráðuneytið fylgist
með að nemendur fái alla þá kennslu sem þeim
ber. Um kennsluna sem skólarnir mega láta
nemendur greiða fyrir gilda hins vegar engar
reglur að því er virðist.
Í sumarskóla má til dæmis kenna þriggja
eininga áfanga á þrem til fjórum vikum og
hafa kennslustundir færri en þegar sami áfangi
er kenndur á veturna. Fjarkennsluönnin má
líka vera styttri en venjuleg önn og þegar
fjarkennsla er annars vegar gilda engar reglur
um hvað kennari á að sinna nemendum mikið.
Samt borgar ríkið skólunum fyrir fjarkennslu
og það sem skólarnir rukka nemendur um er
hrein viðbót.
Staðan er sem sagt í stuttu máli þannig að
þegar um er að ræða hefðbundna kennslu gerir
ríkið kröfur um að nemendum sé sinnt og
þeim veitt dýr þjónusta en bannar skólunum
jafnframt að hafa aðrar tekjur af kennslunni
en peningana sem ríkið greiðir fyrir þá sem
mæta í próf. En þegar um er að ræða aðra
kennslu (fjarnám, sumarskóla) gilda engar
reglur um þjónustu við nemendur og að því
er virðist ekki heldur um gjaldtöku af þeim.
Þarna hafa skólarnir því bæði tækifæri til
að draga úr kostnaði við kennsluna og til að
afla viðbótartekna sem til dæmis má nota
til að hækka laun eða greiða niður halla á
hefðbundnu kennslunni.
Í mínum augum er undarlegt að ríkið greiði
skólum fullt verð fyrir fjarkennslu sem þeir
rukka nemendur líka fyrir. Mér þykir líka
skrýtið að ríkið skuli greiða fyrir kennslu án
þess að skilgreint sé hvaða leiðsögn og aðstoð
nemendur eiga að fá. Í sumum tilvikum sýnist
mér að nemendur í fjarnámi séu sviknir um
eðlilega leiðsögn. Mér þykir til dæmis ótrúlegt
Atli Harðarson