Gripla - 01.01.2000, Qupperneq 241

UM UPPRUNA MORKINSKINNU
239
stemma þessu til stuðnings og rökstuðningur hans er á köflum óskýr. Það
breytir því ekki að ástæða er til að draga í efa að „lánin“ frá Ágripi hafi ör-
ugglega vantað í Frum-Morkinskinnu.
Hvað þættina varðar eru nánast einu rökin fyrir að þá hafi vantað í Frum-
Morkinskinnu það mat að þeir séu úr samhengi við „meginþráð“ sögunnar,
séu útúrdúrar og í íslenskum miðaldaritum sé ekki slíks að vænta, til viðbótar
við „mótsagnimar" í lýsingu Haralds harðráða sem Indrebó taldi sig finna
milli þátta og „meginsögu" og þá staðreynd (sem getið var hér að framan) að
sagt er í Morkinskinnu að frásögnin frá Sveini konungi og kerlingu sé „eigi
sæguligt einscostar“. Indrebp (1917:32-33) dregur þá ályktun af því að marg-
ir þættir hafi ekki verið í Morkinskinnu þar sem þeir hafi ekki verið „söguleg-
ir“ og hafi þar af leiðandi brotið gegn viðmiði höfundarins um hvað ætti
heima í konungasögu. Þessi rökleiðsla er lítt sannfærandi þar sem Morkin-
skinnuhöfundur kaus að nota einmitt þessa tilteknu „ósögulegu“ frásögn í
verki sínu. Því virðist líklegt að hann hafi kryddað frásögn sína með fleiri
sögum af svipuðu tagi.
Það er óneitanlega áleitin spuming hvort rétt sé að gera ráð fyrir jafnmikl-
um mun á Frum-Morkinskinnu og hinni varðveittu sögu og almennt hefur
verið gert. Tommy Danielsson (f. 1947) hefur bent á að sannanir fyrir því séu
litlar sem engar (1988:68-69)." Þá hefur Theodore Andersson (f. 1934) fært
rök fyrir því að þættimir eigi heima í sögunni (1997) og John Lindow (f.
1946) var á sama máli (1978:38). Sjálfur tel ég að hið varðveitta handrit sé
allgott afrit af „frumsögunni“ enda eigi hugmyndir Finns Jónssonar og ann-
arra um rökrétt samhengi sögunnar ekki mjög vel við formgerð miðaldarita.
Frá dögum Heródótusar hafa sagnfræðirit verið full af útúrdúrum (digressio-
nes) og það gildir m.a. um Historia de antiquitate regum Norwagiensium. Á
miðöldum voru einingarhugmyndir Aristótelesar óþekktar í Evrópu. Þá var
aftur á móti alþekkt að í einu verki væru þættir sem væru sérstakir en mynd-
uðu þó saman heild. Slík formgerð einkennir ekki síst riddarasögur. Ég hef
sýnt fram á að í þessu samhengi mætti líta á Islendingaþætti og aðra þætti í
Morkinskinnu (það eru býsna margar frásagnir í henni sem kalla má þætti) og
einnig að hlutverk þáttanna í frásögninni geti verið svipað og dæmisagna, t.d.
um konungshlutverkið (Ármann Jakobsson 1997a, 1997b:30-34, 272-78 o.v,
1998, 1999). Við það má svo bæta að jafnvel hörðustu innskotssinnar hafi
fallist á að í Frum-Morkinskinnu sé efni á borð við gamansöguna sem drepið
var á og mannjöfnuð Sigurðar Jórsalafara og Eysteins, frásagnir sem eru ekk-
ert síður útúrdúrar en þættimir.
ii
Ástæða er til að taka undir þessa athugasemd hans: „man kan inte anvanda fömtfattade men-
ingar om originalverk som led i beviskedjor som rör genesis" (1988:68).