Gripla - 01.01.2000, Qupperneq 295

EDDURIT JÓNS LÆRÐA
293
Pravidoxum merkir skökk kenning eða slæm, svo að orðið á ekki við hér, því
að mjög margt er gott í þeim sjö atriðum sem doktorsefni tilgreinir (15-16)
að séu helstu nýjungar í bókinni. Eg nota því bara orðið kenning og þær sem
Einar Gunnar Pétursson leggur fram eru þessar:
1. Brynjólfur biskup ætlaði að skrifa bók um norrænan átrúnað
2. Jón lærði naut álits samtíðarmanna sem fræðimaður
3. Til var handrit Samantekta með hendi séra Jóns í Villingaholti
4. Bjöm Jónsson á Skarðsá gerði útdrátt úr Samantektum
5. Jón lærði notaði áður óþekktan texta Snorra Eddu (*0)
6. Jón lærði er höfundur Ristinga
7. Jón lærði þekkti glatað handrit með Eddukvæðum
Atriðin tvö um óþekkta og glataða texta Eddukvæða og Snorra Eddu hefur
fyrsti andmælandi tekið fyrir. Ég tek undir með honum og bæti við að miðað
við þá óheyrilegu vinnu sem doktorsefni lagði í samanburð á texta Jóns við
skinnbækur Snorra Eddu er leitt að hann skyldi ekki taka saman skrá yfír þá
staði sem Samantektir virtust segja eitthvað nýtt um, frekar en að láta öðrum
það eftir: „ekki verður reynt að gefa reglur um hvemig með skuli fara“ (299).
Einar Gunnar virðist heldur ekki vera sérlega viss í sinni sök um gildi hins
óþekkta handrits Snorra Eddu þegar hann segir: „engin leið er lengur að vita,
hvort *0 var gamalt handrit á skinni eða ung og óvönduð pappírsuppskrift“
(298). Ég hallast að síðari kostinum en hef ekki fleiri orð um það. Hinar nýj-
ungamar ræði ég í sömu röð og doktorsefni:
Nýjung 1 eða kenning Einars Gunnars Péturssonar að Brynjólfur biskup
Sveinsson hafi ætlað að skrifa bók um fornan norrænan átrúnað og breyti það
mjög skoðunum manna á uppruna og gildi ýmissa rita frá 17. öld. Hugmynd-
in er ekki ný í sjálfri sér, heldur er hér á ferðinni betrumbót við athuganir Jak-
obs Benediktssonar, sem raktar em á bls. 37-38. Jakob tímasetti áform Brynj-
ólfs til ársins 1647, en doktorsefni færir það til áranna „upp úr 1640“ (38). Ég
held að þetta sé hárrétt og doktorsefni tengir ritsmíðar Jóns lærða við fyrirætl-
an biskups með glæsibrag. Það er greinilegt að biskup hélt vemdarhendi yfir
Jóni og pumpaði hann í staðinn um foma trú, hjátrú og annað sem karlinn,
nálægt sjötugu, var frægur fyrir að vita meira um en aðrir. En ég fyllist sökn-
uði við að hugsa til þess hvað hefði getað gerst hefði doktorsefni látið það eft-
ir sér sem hann neitar sér um á bls. 39:
Hér verður ekki reynt að kanna allt, sem gæti styrkt þá hugmynd að
Brynjólfur biskup Sveinsson hafi verið farinn að huga að riti um fom-
an átrúnað um 1640 ...