Gripla - 01.01.2002, Qupperneq 76

74
GRIPLA
fyrir höfundi Þorsteins sögu hvíta að endursemja alla Vopnfirðinga sögu
heldur hafi hann ætlað sér að auka við það efni sem hann hafði í höndunum að
hætti miðaldahöfunda. Tilgangur hans með Þorsteins sögu er miklu fremur sá
að smíða nokkurs konar fordyri fyrir Vopnfirðinga sögu og til þess notar hann
hliðstæðutækni. Með sögunni af Þorsteini hvíta varpar hann skýrara Ijósi á
menn og atburði sem Vopnfirðinga saga getur ekki um og þar er áhrifamest
hvemig mannlýsingar og breytni Þorsteins hvíta, Þorgils sonar hans og Einars
Þórissonar geta útskýrt drætti í skapgerð Brodd-Helga og Bjama sonar hans í
Vopnfirðinga sögu.
2.4 Þorsteins þáttur stangarhöggs
Þorsteins þáttur stangarhöggs er merkileg frásögn sem fræðimenn hafa skoð-
að frá ólíkum sjónarhomum (sjá t.d. Andersson 1967:3-64 og Miller 1990:51-
76). Þátturinn er frábrugðinn mörgum frásögnum af sama tagi að því leyti að
sögusviðið er Island og þar er eingöngu fjallað um samskipti íslenskra
manna. Því má vel segja að frásögnin sé nokkurs konar stutt íslendingasaga.
Hún hefst á kynningu persóna, síðan kemur upp misklíðarefni sem leiðir til
deilna og mannvíga sem enda með fullum sáttum.10 Efni frásagnarinnar er
merkilegt því þar mætast ólík viðhorf til hefnda og hefndarskyldu eins og í
Þorsteins sögu hvíta. Þorsteinn hvíti, afi Brodd-Helga, er um margt líkur Þór-
ami, föður Þorsteins stangarhöggs, báðir eru þeir gamlir og sjónlausir, Þor-
steinn hvíti hefur misst Þorgils son sinn og Þórami er talin trú um að Þorsteinn
sonur hans sé dauður. Viðbrögð þeirra eru hins vegar andstæð. Þegar Bjami
Brodd-Helgason segir Þórami víg Þorsteins sonar hans og býður honum til
Hofs og vill vera honum í sonar stað þá reynir Þórarinn að höggva til hans úr
rekkjunni því hann vill heldur missa son sinn en eiga ragan son.
Þegar Þorsteinn fagri kemur til Þorsteins hvíta og býður honum sjálfdæmi
fyrir víg Þorgils sonar hans þá neitar Þorsteinn hvíti, því hann vill ekki bera
son sinn í sjóði. Þorsteinn fagri lætur þá líf sitt í hans hendur með því að
leggja fram höfuð sitt. Þorsteinn hvíti býður síðan nafna sínum til sín og þigg-
ur hann það og er honum á allan hátt í sonar stað. Hér er augljóslega um hlið-
stæðar frásagnareiningar að ræða í lok beggja sagnanna en viðbrögð gömlu
10 Það skal tekið fram að sú sem þetta ritar sat nokkur námskeið hjá Bjama Guðnasyni. Þar bar Þor-
steins þátt stangarhöggs oft á góma og var frásögnin lesin og túlkuð í námskeiðinu Sagnaritun I.
Margar hugmyndir að túlkun sem hér eru reifaðar komu þar fram.