Gripla - 01.01.2002, Síða 161

ABRAHAM, NJALL OG BYRON
159
urtekur gjarna þemu og mynstur fyrri hlutans en nú með öðrum formerkjum
vegna þess að nú vita menn betur (Kristján Jóhann Jónsson 1998:163-166).
Skarphéðinn vill berjast eins og Gunnar Hámundarson forðum en ákvörðun
Njáls um að ganga inn í bæinn á Bergþórshvoli og fóma þar með sér og fjöl-
skyldu sinni er trúarlegt stökk þar sem föðumum á himnum er afhent það
æðsta vald um sannleika og réttlæti sem Njáli sjálfum hafði áður verið falið og
hann tilskilið sér. Þannig og einungis þannig getur Brennu-Njáls saga orðið sú
saga af kristnitökunni sem henni er ætlað að vera. Trúarlegt stökk þjóðarinnar
inn í kristnina og Njáls inn í brennuna er eitt og hið sama. Skyldar hugmyndir
má sjá víðar í bókmenntum þessa tíma.9
Þetta er eitt af því sem gerir Brennu-Njáls sögu að sígildu listaverki, laðar
að henni kynslóð eftir kynslóð og tryggir henni stöðu meðal kanóniseraðra
bókmennta. Hún fjallar um hin óþekktu lönd sem mannshugurinn einn getur
unnið þegar rökhyggjunni og veruleikanum sleppir. A slíkum augnablikum yf-
irstígur sjálfsbjargarhvötin sjálfa sig í von um að fá allt tvöfalt til baka.
En hvað með Byron? Hann átti enga syni eins og Abraham og Njáll og var
enginn sérstakur trúmaður og einhver kynni að spyrja hvað hann væri að gera
í þessari grein.
Byron var eitt ástsælasta og virtasta skáld nítjándu aldar, gott ef ekki
fremstur meðal jafningja. Hann fór til Grikklands til þess að heyja frelsisstríð
og fóma lífi sínu fyrir frelsið og skáldskapinn. Öfugt við Abraham og Njál
hefur Byron lávarður orðið fyrir því að um hann hafa verið skrifaðar margar
bækur og margar ævisögur þar sem höfundamir láta einskis ófreistað til að
sanna hégómaskap hans, nautnasýki og ókristilegustu og óhetjulegustu
ákvarðanir og framferði.
Grímur Thomsen skrifaði meistaraprófsritgerð um Lord Byron árið 1845,
en ritgerðin var síðar tekin gild sem doktorsritgerð, líklega vegna breyttra
prófkrafna við Kaupmannahafnarháskóla. Þegar Grímur skrifaði um Byron
vom aðeins rúm tuttugu ár liðin frá dauða hans og aðeins nokkrar bækur
höfðu þá verið skrifaðar um ævi hins fræga skálds. Grímur rekur sögu Byrons
og telur að hann hafi á endanum fundið sannleikann í þeim skilningi að hann
hafí ekki aðeins valið að styðja gott málefni í orði heldur einnig í verki. Hann
velur og breytir samkvæmt vali sínu, kastar sér út í óvissuna og deyr fyrir mál-
stað sinn. í meðfömm Gríms fær það nokkurt gildi að Byron vissi að hann
kæmi aldrei aftur frá Grikklandi. í sínum eigin skilningi og Gríms gekk hann
9 „Sæf þú guði blót lofs, ok gjaltu enum hæsta heit þín, enda kalla þú á degi kvalar" The Ice-
landic Homily Book'. lOOr (stafsetning samræmd).