Gripla - 01.01.2002, Qupperneq 222

220
GRIPLA
Castilla á 13. öid væru fimm skrifuð fyrir ofan línu, öil frá fyrri helmingi
aldarinnar. Ekkert dæmi er um slíkt frá 14. öld en fáein frá 15. öld. Segja má
að hugmynd Kers um breytta formskynjun skrifara njóti nú almennrar viður-
kenningar og má til dæmis sjá það af orðum handritafræðingsins Ezio Omatos
í nýlegu yfirlitsriti á þá leið að meðal þess merkasta sem þróaðist í handrita-
gerð á 13. öld væri að farið var að skrifa fyrstu línu undir efsta strik: „l’abbas-
samento della scrittura at disotto della prima rettrice" (2000:80). Athuganir
Omatos og Mariu Antoniettu Casagrande Mazzoli á ítölskum handritum frá
14. og 15. öld sýna líka að í níu af hverjum tíu handritum sem vom gerð í
klaustrum á því tímabili var fyrsta lína skrifuð fyrir neðan efsta strik, en aftur
á móti aðeins í rúmlega helmingi handrita sem unnin vom á vegum húmanista
— að meðaltali 71 af hundraði. Athuguð vom 94 handrit af fyrri gerðinni en
133 af þeirri síðari (Busonero o.fl. 1999:238).2 Þær talcmörkuðu athuganir sem
hafa verið gerðar til þessa styðja því hugmynd Kers. Við vitum ekki betur en
að fram undir íok 12. aldar hafi almennt verið skrifað ofan á efstu línustrikun.
A 13. öld færðist skriftin niður fyrir strikið og var þar eitthvað fram á 15. öld
að minnsta kosti. Eftir miðja 14. öld tóku ítalskir húmanistar upp eldri siði en
nýjungin entist lengur í klaustmm.
Ekki liggur fyrir hvort eða hvemig íslensk og norsk handrit falla að þessu
munstri. Þetta atriði hefur ekki vakið athygli fræðimanna, að minnsta kosti ef
marka má innganga að ljósprentuðum útgáfum eða rannsóknir sem til að
mynda stefna að því að aldursgreina handrit. Má nefna ummæli Christopher
Sanders um Sth perg 7 fol: „Traces of dry-lining are often to be found“. Hann
gefur dæmi um það en ræðir ekki afstöðu efsta striks til fyrstu línu skriftar
(2000:16). Við skoðun kemur í ljós að skrifað er undir efsta strik — sjá mynd
af bl. 3v. Raunar er algengt í evrópskum handritafræðum, þrátt fyrir grein
Kers, að lýst er nokkuð nákvæmlega aðferðum við línustrikun og síðan
skriftinni sjálfri en ekki getið um það hvemig þetta tvennt tengist efst á blað-
síðum (Cohen-Muzlin 1983:17-18). í því sem á eftir fer verða kynntar fyrstu
niðurstöður um það atriði að því er lýtur að íslenskri og norskri handritagerð.
2 Um handritagerð ítalskra húmanista að þessu leyti, sjá Derolez 1984 1:83. Því miður eru eng-
ar tölur um þetta atriði gefnar upp í grein eftir Ezio Omato og Marilenu Maniaci (1997:463-
65) þar sem rætt er af mikiu kappi um það hvort miða beri mælingar á leturfleti við efstu línu-
strikun eða hæstu bókstafi. Einungis er sagt að ýmist sé skrifað undir eða yfir efsta strik í
handritum frá 15. öld: „periodo nel quale le due opzioni „above“ e „below top line“ sono
entrambe diffusamente rappresentate”.