Gripla - 01.01.2002, Side 253

ANDMÆLARÆÐUR
251
ildir. Þar styðst hún eingöngu við eftirheimildir, yfirleitt íslenskar, í stað þess
að skoða upprunalegu textana (eða í þýðingu ef með þarf). Hún hefði til dæm-
is líka getað notað meira af verkum Bos Almqvist og Alans Bruford og þýð-
ingar úr írskum og skoskum sögnum. I þeim gegna úlfar til dæmis engu hlut-
verki svo að það er ekki mjög líklegt að hægt sé að rekja varúlfssögnina þang-
að. í þessu sambandi er rétt að taka fram að munurinn á gelísku og keltnesku
er ekki nógu Ijós í framsetningu Aðalheiðar. Það gæti þó verið að varúlfa-
minnið kæmi af keltnesku (en ekki gelísku) svæði eða úr franskri rómönsu. Á
írlandi er hins vegar oft talað um svokallaða ‘dog men’, kempur, sem eru
hvorki geltir, bimir né úlfar heldur hundar. Þar gegnir hundur hlutverki Ulf-
héðins/berserks.4
Athyglisverðu efni hefur verið safnað saman í kaflanum um berserki.5 Eg
er þó ekki alveg sáttur við hversu mjög hér er stuðst við kenningar Ottos Höf-
ler um svo kölluð „Geheimbiinde der Germanen“ (bls. ccxii o.áfr.). Höfler er
eins og kunnugt er mjög umdeildur fræðimaður, og það er vanráðið að taka of
mikið tillit til þessarar bókar, ekki einungis vegna efnis heldur þó einkum
vegna þess að hún kom út árið 1934. Það hefði verið rétt að fara varlegar inn
á svið þessara erfiðu rannsókna.6
Kafli 5.3.1. ber heitið ‘Túlkun’ og em lok 5. kafla. Þetta er mjög áhuga-
verður þáttur þar sem augljóst er að doktorsefnið hefur kynnt sér fjölda bók-
menntafræðilegra kenninga og aðferða.
Mér finnst ritgerðin sérstaklega sannfærandi í sambandi við notkun sál-
fræðilegrar og sálrænnar túlkunar á Úlfhams sögu. Hér megnar Aðalheiður að
sýna merkingarmið textans. Þó verður niðurstaða slíkrar túlkunar nokkuð al-
menns eðlis þegar hún segir t.d. (bls. ccxlv):
Gervöll Úlfhams saga er í raun byggð upp sem leikur gagnstæðra afla
og er — þegar upp er staðið — átakasaga kynja og kynslóða og þar
með fólks af andstæðum eða ólíkum heimum.
Slík átök einkenna í raun texta margra ævintýrakenndra frásagna. Sem niður-
stöðukafli verður þessi kafli 5.3. að teljast of rýr, sé hann borinn saman við
4 Sjá til dæmis Bruford 1966 og Almqvist 1991. Aðalheiður styðst um of við heldur gömul verk
Einars Ólafs Sveinssonar frá 1929, 1932 og 1940, en notar þó einnig skrá Inger M. Boberg
(1966) og nýja rannsókn Gísla Sigurðssonar (1988) um gelísk áhrif á íslenskar bókmenntir.
5 Það er kannski líka við hæfi hér að benda á langa ritgerð doktorsefnisins um berserki sem birt-
ist í Skírni (Aðalheiður Guðmundsdóttir 2001).
6 Sjá til dæmis Mees 2000.