Gripla - 01.01.2002, Qupperneq 259

II
RÆÐA SVANHILDAR ÓSKARSDÓTTUR
I
Úlfhams saga er í ýmsu nýstárlegt verk og öðrum þræði ávöxtur þeirrar frjóu
umræðu sem farið hefur fram á undanfömum árum og áratugum innan texta-
fræði, þjóðfræði og bókmenntafræði um eðli og eigindir textans, um þátt
munnlegrar geymdar og endursköpunar í þróun hans, um þátt skrifara hand-
rita, lesenda og tilheyrenda í varðveislu og túlkun. Miklar breytingar hafa orð-
ið á hugmyndum manna um textarm. Það hefur afleiðingar fyrir þær aðferðir
sem beitt er við að búa forna texta til prentunar og jafnframt má halda því
fram að það hafi áhrif á það hvaða textar eru gefnir út. Að minnsta kosti hafa
ýmsar bókmenntagreinar, sem lengi nutu lítillar hylli hjá fræðimönnum, nú
reynst hafa aðdráttarafl fyrir þá sem vilja hugsa um þessi mál á nýjan hátt. Það
rit sem hér er til umræðu er að þessu leyti bam okkar tíma — það kynnir okk-
ur rímur sem lengi þóttu lítillar athygli verðar, og e.t.v. síst ef sagan sem að
baki þeim býr reynist ekki vera tiltæk í einhverju sem kalla mætti upphafleg
mynd. En til viðbótar við þessar miðaldarímur (sem áður höfðu komið á prent)
hefur doktorsefni rannsakað og gefið út þær varðveittu lausamálsgerðir sem
samdar voru upp úr rímunum á síðari öldum og athugað allt þetta efni með
hliðsjón af hugmyndum þjóðfræða og bókmenntafræða um sagnaskemmtun
og félagslegt hlutverk bókmennta, um ólíkar túlkunarleiðir og samspil sköp-
unar, viðtöku og túlkunar.
Það er kostur við þetta verkefni að það er hæfilega umfangsmikið og af-
mörkun doktorsefnis er skýr. Rímumar eru ekki langar, sex rímur, 40-59 er-
indi hver. Þær em varðveittar heilar í tveimur handritum og brot úr þeim í öðr-
um tveimur. Prósagerðirnar era taldar þrjár, og þar koma alls fimm handrit við
sögu. Á hinn bóginn er verkefnið fjölfaglegt og krefst yfirgripsmikillar þekk-
ingar og fæmi á nokkrum sviðum. Þegar svo margvíslegur lærdómur er sam-
an dreginn getur reynst erfitt að gæta jafnvægis milli efnisþátta; gera öllu því
skil sem nauðsynlegt er til þess að birta viðfangsefnið frá ólíkum hliðum en
drekkja þó ekki lesanda í smáatriðum. Eg tel að Aðalheiði Guðmundsdóttur
hafí í meginatriðum tekist þetta. Hún dregur upp mynd af lífí söguefnisins um
Úlfham sem yfirleitt er sannfærandi og hún rökstyður mál sitt með nákvæm-
um vitnisburði sem er skipulega fram settur. Þó er óhjákvæmilegt að við gagn-