Peningamál - 01.05.2000, Blaðsíða 2

PENINGAMÁL 2000/2 1
Verðbólga hefur enn vaxið undanfarna mánuði. Tólf
mánaða hækkun vísitölu neysluverðs til byrjunar
apríl nam 6% sem er meiri verðbólga en verið hefur
nokkru sinni hér á landi eftir að verðbólguhjöðnun úr
tveggja stafa verðbólgu lauk á fyrri hluta tíunda ára-
tugarins. Þetta er einnig mun meiri verðbólga en í
viðskiptalöndum Íslendinga og ljóst er að ekki verður
búið við hana til lengdar án þess að mikil röskun
verði á þeim stöðugleika sem ríkt hefur á undanförn-
um árum. Verðbólgan undanfarna mánuði á rætur að
rekja til almennrar ofþenslu eftirspurnar, spennu á
fasteignamarkaði á höfuðborgarsvæðinu og hækkun-
ar bensínverðs á alþjóðlegum mörkuðum. Rekja má
rúmlega 70% hækkunar neysluverðs það sem af er
árinu til húsnæðisverðs og bensínverðs. Ekki sér fyrir
endann á verðhækkunum á fasteignamarkaði. Hins
vegar má gera ráð fyrir að á næstunni skapist tilefni
til frekari lækkunar bensínverðs en varð í byrjun maí
sl.
Nánast engin merki sjást enn um að ofþenslan,
sem einkennt hefur þjóðarbúið á undanförnum miss-
erum, sé tekin að hjaðna. Vöxtur útlána innlánsstofn-
ana og peningamagns er enn langt fyrir ofan það sem
samrýmist lágri verðbólgu. Spenna á vinnumarkaði
hefur haldið áfram að aukast, sérstaklega á höfuð-
borgarsvæðinu, og innflutningur fyrstu þrjá mánuði
ársins er umtalsvert meiri en í fyrra.
Þegar þetta er ritað hafa verið gerðir kjarasamn-
ingar sem ná til um 60% almenna vinnumarkaðarins.
Verði þessir samningar fordæmi þeirra sem á eftir
koma fela þeir í sér nærri 5% hækkun launakostnaðar
við undirritun, tæplega 4% hækkun í upphafi áranna
2001 og 2002 og um 3% hækkun í ársbyrjun 2003. Í
ljósi þeirrar miklu spennu sem ríkt hefur á vinnu-
markaði undanfarin misseri var niðurstaða kjara-
samninganna ásættanleg. Upphafleg launahækkun er
ekki langt frá þeirri forsendu sem miðað var við í
verðbólguspá Seðlabankans frá því í janúar. Það er
einnig kostur þessara samninga til hversu langs tíma
þeir eru sem dregur úr óvissu. Samningarnir eru samt
sem áður á ystu nöf. Á þessu ári fela þeir í sér mun
meiri hækkun launakostnaðar en í viðskiptalöndum
Íslendinga og munu að óbreyttu gengi stuðla að
frekari hækkun raungengis krónunnar. Sérstök
hækkun lægstu launa, sem í samningunum felst, gæti
einnig ýtt undir launaskrið dragi ekki fljótlega úr
ofþenslunni. Á móti kemur að hækkun raungengis
dregur úr svigrúmi útflutnings og samkeppnisgreina
til að standa undir frekari aukningu launakostnaðar.
Í tengslum við gerð kjarasamninga hét ríkis-
stjórnin því að hækka persónuafslátt á þessu ári um-
fram það sem áður hafði verið ákveðið og hækka
hann á næstu árum í samræmi við umsamdar launa-
hækkanir. Þessi áform fela í sér nokkra tilslökun á
þessu ári sem telst þó ekki umtalsverð, eða innan við
0,2% af landsframleiðslu. Persónuafsláttur mun hins
vegar hækka minna en meðallaun á næstu árum og
óvíst að hann hækki meira en verðlag. Önnur atriði í
yfirlýsingu ríkisstjórnar í tengslum við kjarasamn-
inga vísa annaðhvort til ákvarðana sem þegar hafa
verið teknar eða til framtíðarbreytinga sem ekki er
ætlað að raska stöðu ríkissjóðs. Framlag ríkisstjórnar
í tengslum við kjarasamningana veldur því ekki veru-
legri röskun á stöðu ríkissjóðs og minni en í tengslum
við kjarasamninga 1997. Einnig er mikilvægt að
svigrúm ríkisstjórnar til að beita sköttum í hagstjórn-
arskyni er nú mun meira en eftir kjarasamningana
1997.
Nýgerðir kjarasamningar gætu samrýmst lækk-
andi verðbólgu á komandi misserum ef gengi krón-
unnar helst áfram sterkt og launaskrið á almennum
vinnumarkaði fer ekki úr böndum. Hjöðnun verð-
bólgu verður þó hægari en æskilegt væri. Til að
tryggja stöðugleika er því nauðsynlegt að peninga-
Inngangur
Verðbólga gæti hjaðnað en viðskiptahallinn er
vaxandi langtímaógn við stöðugleika