Peningamál - 01.05.2000, Side 29

28 PENINGAMÁL 2000/2
Methagnaður …
Þegar litið er til baka yfir liðið ár er sammerkt með
bönkum og sparisjóðum2 að stjórnendur þeirra hafa
nánast án undantekninga getað státað af methagnaði.
Helstu skýringarnar eru aukin umsvif með óbreyttum
vaxtamun, nýjar tekjulindir og lítil útlánatöp vegna
þess góðæris sem ríkir í landinu.
Arðsemi eigin fjár3 hefur aukist hröðum skrefum
síðustu ár. Viðskiptabankarnir skiluðu 19,3% arð-
semi í fyrra samanborið við 16,6% 1998 og 9,3%
1997. Arðsemi eigin fjár sparisjóðanna var 13,5% í
fyrra samanborið við 8,7% 1998 og 1,9% 1997.
Fjárfestingarbankarnir voru að meðaltali með 21,3%
arðsemi samanborið við 11,1% 1998.
… vegna aukinna umsvifa …
Ein meginástæðan fyrir góðum hagnaði er hve um-
svifin hafa aukist hratt. Niðurstöðutölur efnahags
viðskiptabankanna hækkuðu um 25,4% í fyrra,
bráðabirgðatala fyrir sparisjóðina bendir til 26,7%
hækkunar og fjárfestingarbankarnir voru með 23,6%
hækkun. Þetta gerðist á sama tíma og landsfram-
leiðsla jókst um tæplega 9% að nafnvirði.
… með óbreyttan vaxtamun …
Ef vaxtamunur hefði lækkað samhliða stækkun efna-
hags hefði orðið minni tekjuaukning. Það gerðist
ekki, heldur stóð vaxtamunurinn í stað á árinu eftir að
hafa lækkað samfellt undanfarin ár hjá viðskipta-
bönkum og sparisjóðum. Vaxtamunur, þ.e. hreinar
vaxtatekjur sem hlutfall af meðalstöðu efnahags-
reiknings, var 3,6%. Þó að meðaltalið væri óbreytt
milli ára var þróunin mismunandi hjá bönkunum.
Þannig hækkaði vaxtamunur lítillega hjá Landsbanka
og Íslandsbanka en lækkaði hjá Búnaðarbanka. Sú
sérstaka skýring er á þessari þróun að þessir bankar
hafa átt mismiklar eignir í verðtryggðum markaðs-
skuldabréfum. Vísitöluhækkanir þessara bréfa, sem
voru miklar á síðasta ári, eru skráðar sem vaxtatekjur
en gengistap vegna hækkunar ávöxtunarkröfu færist
á gengismun.
Vaxtamunur FBA lækkaði lítillega en hækkaði
hjá Samvinnusjóðnum milli ára. Ekki er marktækt að
líta á meðaltalsvaxtamun fyrir fjárfestingarbankana
vegna sérstöðu Kaupþings sem er með neikvæðan
vaxtamun. Skýringin er sú að lántökur Kaupþings
fjármagna fyrst og fremst eigin stöðutöku fyrirtækis-
ins í skulda- og hlutabréfum en í minna mæli útlán til
viðskiptamanna vegna verðbréfaviðskipta þeirra.
Tæpur helmingur stöðutökunnar á árinu var vegna
hlutabréfa. Vegna eigin verðbréfaeignar og mismun-
ar kaup- og sölugengis í viðskiptum myndast gengis-
hagnaður sem birtist í bókhaldsliðnum gengismun en
færist ekki sem vaxtatekjur á móti vaxtagjöldum.
TRYGGVI PÁLSSON1
Afkoma og efnahagur banka og sparisjóða 1999
Liðið ár einkenndist af methagnaði, auknum umsvifum og stórhækkun á markaðsvirði fjármálafyrir-
tækja. Vegna ýmissa sveiflukenndra tekna er ekki hægt að draga þá ályktun að hagræði í rekstri sé að
aukast til frambúðar. Útlánaþensla og eigin stöðutaka hefur leitt til vaxandi fjármögnunar á innlendum
og erlendum mörkuðum og lækkað eiginfjárhlutföll. Árið var afburða gott en viðvörunarmerki eru til
staðar.
1. Höfundur er ráðgjafi bankastjórnar Seðlabanka Íslands.
2. Í greininni er fjallað um viðskiptabankana þrjá án Sparisjóðabanka
Íslands, sparisjóðina og fjárfestingarbankana þrjá, þ.e. Fjárfesting-
arbanka atvinnulífsins hf. (FBA), Kaupþing hf. og Samvinnusjóð
Íslands hf.
3. Arðsemi eigin fjár er hér skilgreind sem hlutfall hagnaðar af meðaltali
eigin fjár í upphafi árs og lok árs að frádregnum hagnaði.