Peningamál - 01.05.2000, Blaðsíða 4

PENINGAMÁL 2000/2 3
Verð húsnæðis og bensíns hækkar áfram
Verðlagsþróun síðastliðinna þriggja mánaða hefur
verið með líku sniði og undanfarið ár. Á tímabilinu
frá janúar til apríl hækkaði vísitala neysluverðs um
1,1% sem samsvarar 4,4% verðbólgu á heilu ári. Tólf
mánaða hækkun vísitölu neysluverðs komst í 6% og
hefur vísitalan ekki hækkað meira á tólf mánuðum
frá því í apríl árið 1992. Líkt og undanfarið ár stafaði
hækkun vísitölunnar að miklu leyti af verðhækkun
húsnæðis. Án húsnæðisliðar hækkaði vísitalan um
4,5%. U.þ.b. helming hækkunar vísitölunnar á tíma-
bilinu janúar til apríl mátti rekja til hækkunar hús-
næðisliðar, fjórðung til verðhækkunar þjónustu
einkaaðila og fimmtung til verðhækkunar bensíns.
Innlendar vörur aðrar en matvörur, innfluttar mat- og
drykkjarvörur og bifreiðakostnaður hafa hins vegar
lækkað í verði. Ætla má að árstíðarbundinnar sveiflu
gæti ekki að marki í þessum verðbólgutölum. Árstíð-
arbundin verðlækkun fatnaðar ætti að vera gengin til
baka þótt verð fatnaðar sé enn heldur lægra en í
desember. Verð á fötum og skóm í apríl var hærra en
í janúar og kann það sem vantar á að desemberverð-
lagi sé náð að skýrast af gengisþróun. Nokkur
umskipti virðast hafa orðið í verðþróun innfluttrar
mat- og drykkjarvöru. Á tímabilinu frá janúar til apríl
lækkaði verð innfluttra matvæla um 3,8%. Hækkun
þessa liðar yfir 12 mánuði er nú minni en hún hefur
verið í 8 mánuði eða 4%. Taka ber slíkum skamm-
tímabreytingum með nokkurri varúð en hugsanlegt er
að viss umskipti séu hér á ferðinni og verður athygl-
isvert að fylgjast með framhaldinu næstu mánuði.
Verð búvöru og annarrar innlendrar mat- og drykkj-
arvöru hækkaði hins vegar um 1,5% og 1,3% á tíma-
bilinu eða meira en almennt verðlag.
Í janúar sl. spáði Seðlabankinn að vísitala neyslu-
verðs myndi hækka um 0,9% á milli fjórða ársfjórð-
ungs 1999 og fyrsta ársfjórðungs 2000. Í reynd
hækkaði vísitalan um 1,1%. Þetta er lítið frávik,
minna en í síðustu spám bankans og langt innan
skekkjumarka. Hins vegar er þetta í fjórða skiptið í
röð þar sem Seðlabankinn vanspáir verðbólgu kom-
andi ársfjórðungs, en áður hafði bankinn ofspáð
Þróun og horfur í efnahags- og peningamálum1
Kjarasamningar samrýmast lækkun verðbólgu en óhóflegur
viðskiptahalli er til lengdar ógnun við gengisstöðugleika
Verðbólga hefur undanfarna mánuði verið meiri en um langt skeið og mun meiri en ásættanlegt er til
lengdar. Verðbólgan á rætur að rekja til almennrar eftirspurnarþenslu í íslenskum þjóðarbúskap og
spennu á fasteignamarkaði, en hækkun bensínverðs á alþjóðamarkaði á einnig veigamikinn hlut að
máli. Nýgerðir kjarasamningar fela í sér mun meiri hækkun launa en í viðskiptalöndum og munu að
óbreyttu gengi leiða til frekari hækkunar á raungengi krónunnar. Þeir geta hins vegar samrýmst lækkun
verðbólgu frá því sem nú er haldist gengi krónunnar hátt og verði stjórn efnahagsmála aðhaldssöm.
Seðlabankinn spáir nú 5% verðbólgu frá upphafi til loka þessa árs en 4% á því næsta að því gefnu að
gengi krónunnar haldist óbreytt.2 Viðskiptahalli sem á sér vart hliðstæðu meðal þróaðra ríkja og horf-
ur eru á að verði að óbreyttum forsendum viðvarandi á næstu árum er hins vegar veruleg ógnun við
efnahagsstöðugleika. Því er þörf á að grípa til frekari aðgerða.
1. Í þessari grein eru notaðar upplýsingar sem tiltækar voru þann 25. apríl
2000.
2. Athygli er vakin á því að ný verðbólguspá Seðlabankans er nú í fyrsta
skipti birt í Peningamálum. Fjallað er um verðbólguspána á bls. 7.