Peningamál - 01.05.2000, Blaðsíða 27

aðnum getur einnig haft þann tilgang að styrkja
gjaldeyrisforðann. Slíkar aðgerðir þurfa alls ekki að
fela í sér breytta stefnu í gengismálum, en þá er hins
vegar eðlilegt að Seðlabankinn skýri markaðsaðilum
frá slíkum aðgerðum og tilgangi þeirra. Því er ekki að
leyna að Seðlabankinn hefur áhuga á því að styrkja
gjaldeyrisforða sinn þegar tækifæri gefst.
Lífeyrissjóðir
Eignir lífeyrissjóða jukust hratt á síðasta ári. Sam-
kvæmt bráðabirgðatölum nam hrein eign þeirra um
síðustu áramót rúmum 515 milljörðum króna og
hafði vaxið um 108 milljarða króna á árinu eða
26,5%. Hrein eign lífeyrissjóða í árslok 1999 nam
sem svaraði 81% af vergri landsframleiðslu ársins.
Samsetning eigna lífeyrissjóðanna hélt áfram að
breytast, og jukust erlendar eignir þeirra mikið. Eign
lífeyrissjóðanna í erlendum verðbréfum nam í árslok
96 milljörðum króna, tæplega 19% af hreinni eign
þeirra. Ljóst er að lífeyrissjóðir færa æ stærri hlut
eigna sinna yfir á erlenda markaði, en eru þó vel
undir því hámarki sem lög setja þeim.
Innlend markaðsskuldabréf og hlutdeildarskír-
teini í eigu lífeyrissjóða jukust nánast jafn mikið á
síðasta ári og árið áður. Eign þeirra á skuldabréfum
ríkissjóðs dróst enn saman, en húsbréfaeign jókst um
rúma 8 milljarða króna, og er þetta öfugt við það sem
var á fyrra ári. Í lok ársins nam eign lífeyrissjóða í
innlendum og erlendum hlutabréfum 85 milljörðum
króna og hafði vaxið um 36 milljarða á árinu. Tæpur
helmingur hlutabréfanna er erlendur. Í hlutabréfa-
sjóðum áttu lífeyrissjóðirnir 47 milljarða króna, 29
milljörðum króna meira en árið áður. Það er nánast
allt í erlendum sjóðum. Ég læt þessar tölur duga um
starfsemi lífeyrissjóðanna, en þær sýna mikið og
vaxandi afl þeirra sem fjármálastofnana.
Fjármálastöðugleiki
Eins og greint var frá á síðasta ársfundi hefur Seðla-
bankinn lagt vaxandi áherslu á að fylgjast með
stöðugleika fjármálakerfisins í heild. Unnið var
áfram að rannsóknum til undirbúnings þeirri úttekt á
stöðugleika fjármálakerfisins sem birtist í Peninga-
málum, ársfjórðungsriti Seðlabankans, í febrúar sl.
Seðlabankar hafa í vaxandi mæli tekið að fylgjast
sérstaklega með þáttum sem gætu grafið undan
trúverðugleika fjármálakerfisins. Skyndilegar fjár-
málakreppur, sem dunið hafa yfir víða um heim á
undanförnum árum, hafa beint sjónum manna í
auknum mæli að þessum verkefnum. Athygli seðla-
bankanna beinist að styrk og skilvirkni fjármálakerf-
isins, þjóðhagslegu umhverfi og hættum sem þar
kynnu að leynast, svo og öryggi greiðslukerfa og
ýmsu sem þeim tengist. Frumúttekt Seðlabankans á
fjármálakerfinu leiðir bæði í ljós styrkleika og veik-
leika. Hið jákvæða er mikill hagvöxtur og góð af-
koma atvinnuveganna almennt, þótt hækkað raun-
gengi þrengi að sumum greinum. Staða íslenskra
fjármálastofnana virðist traust, og vanskil á lánum
hafa minnkað. Eignaverð hefur hækkað hratt að
undanförnu, og ekki eru líkur á skyndilegri almennri
lækkun þess í ár. Auk þess eru veðsetningarmörk
yfirleitt lægri en gerist í ýmsum nágrannalöndum.
Hlutur erlendra skammtímalána hjá íslenskum bönk-
um hefur minnkað. Seðlabankinn á samningsbundinn
og fyrirvaralausan aðgang að erlendu lánsfé ef þörf
krefur. Öll þessi atriði hafa m.a. leitt til þess að þrjú
erlend matsfyrirtæki hafa gefið íslenska ríkinu góða
lánshæfiseinkunn sem aðrir íslenskir lántakar njóta
góðs af á erlendum mörkuðum.
Meginveikleiki íslensks fjármálakerfis nú felst í
miklum viðskiptahalla, peninga- og útlánaþenslu,
lágu eiginfjárhlutfalli margra lánastofnana og að
nokkru í viðkvæmri erlendri skammtímastöðu sem
hefur þó batnað. Veikleikinn snertir almenna hag-
stjórn eins og ég hef áður gert að umtalsefni, en felst
einnig í stjórn einstakra stofnana, t.d. að því er varðar
þróun útlána, lækkandi eiginfjárhlutfall og ofnotkun
erlendra skammtímalána. Nauðsynlegt er að hver
stofnun hugi að þessum málum í sínum ranni. Enda
þótt tiltekinn veikleiki sé fyrir hendi í fjármálakerfi
okkar er heildarniðurstaðan sú að hætta sé ekki yfir-
vofandi, en nauðsynlegt sé að takast á við þann vanda
sem bent hefur verið á.
Dæmi eru um fjármálakreppur í ýmsum löndum
og heimshlutum á síðastliðnum tíu árum, jafnvel í
næstu grannlöndum. Við getum líka verið viss um að
slíkar fjármálakreppur halda áfram að ríða yfir.
26 PENINGAMÁL 2000/2