Málfregnir - 01.05.1997, Blaðsíða 2

BJORN BJARNASON
Dagur íslenskrar tungu
16. nóvember 1996
[Flutt á samkomu menntamálaráðuneytisins í Listasafni Islands
á degi íslenskrar tungu 1996]
Fyrir réttu ári samþykkti ríkisstjómin tillögu
mína þess efnis að framvegis yrði fæðingar-
dagur Jónasar Hallgrímssonar skálds helg-
aður íslenskri tungu. I samræmi við það er
nú, hinn 16. nóvember, efnt til dags
íslenskrar tungu í fyrsta sinn.
Tómas Guðmundsson skáld komst þannig
að orði um Jónas Hallgrímsson: „Hin
skamma ævi þessa hugljúfa snillings er
bundin svo djúpum rótum tilveru hvers
manns, er mælir íslenzka tungu, að naumast
verður sá maður, sem ekki kann á honum
nokkur skil, með öllu talinn góður íslend-
ingur. I ljóðum Jónasar Hallgrímssonar hef-
ur þjóðin fundið þá ættjörð, sem hún ann
heitast, og það er veglegra og vandasamara
hlutverk að vera Islendingur fyrir það, að
hann hefur ort og lifað.“
Frekari og betri rökstuðning er ekki unnt
að finna fyrir þeirri ákvörðun að tengja dag
íslenskrar tungu nafni listaskáldsins góða.
Jónas var auk þess í hópi Fjölnismanna, sem
vildu hlut móðurmálsins sem mestan og
gerðu afdráttarlausar kröfur um þjóðlegt og
tigið málfar. I formála Fjölnis er lögð
áhersla á að tungumar séu höfuðeinkenni
þjóðanna og síðan segir: „Eingin þjóð
verður fyrri til enn hún talar mál útaf fyrir
sig, og deyi málin deyja líka þjóðimar, eða
verða að annari þjóð.“
Þótt enginn dragi í efa réttmæti þess að
fæðingardagur Jónasar Hallgrímssonar sé
helgaður móðurmálinu, kann einhverjum að
þykja framtakið óþarft. Rök mín fyrir því
eru þessi:
Dagur íslenskrar tungu er hátíðisdagur
móðurmálsins. Hann er dagur sem íslend-
ingar nota til að íhuga sérstöðuna sem
endurspeglast í tungunni. Dagurinn er alls
ekki síðasta vígi dauðvona þjóðtungu,
heldur merki um hina staðfestu vissu íslend-
inga, að þeir eiga sér eigin sögu og menn-
ingararfleifð.
Ahugi á því að leggja rækt við tunguna er
mjög mikill. Sjást þess víða merki. Eru
margir sem vilja láta að sér kveða í því
skyni. Með því að efna til dags íslenskrar
tungu ætti að vera unnt að tryggja sameigin-
legt átak. Við vitum öll að margar hendur
vinna létt verk.
Areitið á tunguna er meira en nokkm
sinni fyrr. Upplýsingar streyma að okkur
eftir nýjum leiðum og engum dettur í hug að
stífla þær. A hinn bóginn er nauðsynlegt að
minna á þá staðreynd að tungumálið er
tækið sem við nýtum til að miðla þekkingu
og afla hennar. Hún er öflugasta, þjóðlega
verkfæri okkar. íslenskan mótar handbragð
okkar Islendinga í þekkingarsamfélaginu og
hún gefur framlagi okkar til þess sérstakt
gildi. Með því að leggja rækt við sérkenni
tungunnar styrkjum við hlut okkar í hinu
alþjóðlega samfélagi.
A sama tíma og samstarf þjóða eykst og
auðveldara verður að koma skoðunum sín-
um hindrunarlaust á framfæri við heiminn
allan, leggja einstaklingar og þjóðir meiri
rækt en áður við uppruna sinn og sögu. Ætti
það ekki að koma okkur Islendingum á
óvart því að við lítum þannig á að sagan,
2