Málfregnir - 01.05.1997, Blaðsíða 15

verstu ógöngum fyrr á þessu ári þegar það
gerði tillögur um aðlögun enskra tökuorða
eins og fancy, match, shabby og snacks að
norsku með norskum rithætti. Menntamála-
ráðuneytið norska blandaði sér í málið og
veitti málráðinu sérstaka fjárveitingu til að
rannsaka hvort skrifa beri orð eins og fancy
með a:fansy eða með e: fensy. Vandamál af
þessu tæi koma ekki upp ef tekin eru upp
íslensk orð eins flugþreyta eða dœgurvilla
um ,jet lag“. (Raunar er orðið dœgurvilla
ekki nýtt orð heldur gamalt, og hægt að nota
það um afleiðingar langs flugs, og að því
leyti væri enska hugtakið e.t.v. óþarft.)
Dæmi eins og þetta sýna að íslensku er
ekkert að vanbúnaði. Hún er alveg jafngóður
miðill og aðrar Evróputungur til að fást við
nútímatækni, enda hefur hún dugað vel. Og
í rauninni er það ekki sérviska einstakra mál-
ræktarpostula að gera íslensk orð um innflutt
hugtök, heldur er það handhæg lausn á
vandamálum hversdagsins. Meira að segja
sá ágæti „sixpack" með bjór, sem ekki varð
löglegur fyrr en árið 1989, heitir kippa, án
nokkurrar hjálpar frá málræktarpostulum.
Arangur íðorðastarfseminnar, sem rekin
hefur verið hér á landi á þessari öld og þeirri
fyrri, er meðal annars sá að stór svið tækn-
innar hafa eignast orðaforða sem gefinn er út
í orðasöfnum. Hér má nefna Tölvuorðasafn,
Flugorðasafn, Orðaskrá úr uppeldis- og
sálarfræði, Orðasafn úr tölfræði og Hag-
fræðiorðasafn, sem Islensk málnefnd hefur
gefið út eða væntanleg eru. Einnig má nefna
íðorðasafn lækna og Raftækniorðasafn.
Islenska er sem sé gott tæki til notkunar í
daglegu lífi, og ekki dugir hún síður í list-
rænum og skáldlegum tilgangi. Þau eru ófá
skáldin sem hafa glaðst yfir þeim forrétt-
indum sem því fylgja að hafa afnot af þeirri
hefð sem íslenskt ritmál býr yfir. Það er því
sama hvort rætt er um hátækni eða bók-
menntir, ekki verður annað séð en íslenska
sé fullnýtileg, jafnt tæknimönnum sem góð-
skáldum.
Frá þessu sjónarmiði stendur því íslensk-
an furðuvel að vígi í samkeppni við ensk-
una, og ef hún fer halloka er það ekki vegna
þess að hún sé vanmáttug eða síðri miðill,
heldur af öðrum ástæðum. Spumingin er um
það hvort menn vilja notfæra sér tunguna og
nýta þá auðlind sem hún býr yfir. Hættan
felst í þeim aðstöðumun sem er milli ensku
og íslensku. Og munurinn er á magni en
ekki gæðum. Hið örsmáa íslenska samfélag
með sinn hverfula efnahag keppir við tungu-
mál sem allt að því hálfur milljarður manna
hefur sem móðurmál og fjöldi notar sem
annað tungumál eða viðskiptamál. Mesta
ógnin sem nú steðjar að íslenskri tungu er
án efa að hún missi það sem á máli nútímans
heitir markaðshlutdeild, að hlutur hennar í
daglegu lífi minnki og enskan taki við.
Hættan er sú, verði þjóðin tvítyngd, að
smám saman sæki enskan á.
Hinar efnahagslegu og pólitísku
forsendur
Við lifum á miklum peningahyggjutímum,
og mest virðist lagt upp úr því að hlutimir
séu arðbærir. Tími hinna óarðbæru fjár-
festinga í nafni hugsjóna eins og byggða-
stefnu og þjóðlegrar íhaldssemi í atvinnu-
háttum em liðnir. Þjóðir, sem búið hafa við
velferðarkerfi, þurfa að gera það upp við sig
hvort þær hafa efni á því. Ekki má auka
skattheimtu og miðstýringu; skynsamleg
nýting fjármagns, sem gefur fjárfestum arð,
er lykilorðið. Við aðstæður sem þessar er
eðlilegt að menn hafi áhyggjur af markaðs-
stöðu íslenskrar tungu. Við getum þó reynt
að leggja mat á þessa markaðsstöðu og átta
okkur á því, eins og góðir kaupmenn, hvað
hún hefur að bjóða, í hveiju styrkur vör-
unnar felst.
Af því sem ég sagði áðan er ljóst að varan
er góð. íslenska hefur sýnt það og sannað að
þótt hún standi á gömlum merg er hún þess
fullfær, ekki síður en granntungumar, að
aðlagast breyttum aðstæðum, og þau vanda-
mál sem upp koma í nýyrðasmíð em síst
meiri en t.a.m. þau sem Norðmenn eiga við
að stríða þegar þeir em að deila um það
hvemig rita eigi eða bera fram þetta eða hitt
15