Málfregnir - 01.12.1998, Qupperneq 12

Reykjavík einni og er úrvalið afar fjölbreytt.
Hlustandi með breitt áhugasvið getur valið
um kristilegt efni, sígilda tónlist, sígilt rokk,
létta popptónlist, dægurblöðrur, teknó, rapp,
hipphopp, tripphopp, britpop, grunge, drum-
andbeis, chillout og ambient-tónlist - og því
nýrri sem tónlistarstefnan er, því óíslenskara
verður nafn hennar eins og það hljómar af
vörum dagskrárgerðarfólksins á framsækn-
ustu tónlistarstöðvunum.
Urval tónlistar í útvarpi er orðið fjölbreytt-
ara en svo að nokkur manneskja kæri sig um
að fylgjast með því öllu. Hefur þessi fjöl-
breytileiki skilað sér á sama hátt og postular
nýfrjálshyggjunnar á fyrri hluta níunda
áratugarins sáu fyrir sér að hann myndi gera?
Staðreyndin er sú að raunverulegum tal-
miðlum hefur lítið fjölgað á Islandi og þær
einkastöðvar vandfundnar sem útvarpa
vandaðri íslensku í meira mæli en erlendri
dægurtónlist.
Hinn mikli fjöldi íslenskra útvarpsstöðva
er yfirleitt á sömu bókina lærður: mikil
tónlist og mest á ensku, lítið tal og mikið
enskuskotið. Við munum víkja nánar að
þessu síðar í þessari framsögu.
Við, nemendur í hagnýtri fjölmiðlun,
könnuðum lauslega málnotkun í útvarpi
sem hluta af íslenskunámi okkar í Háskóla
Islands, í samráði við Islenska málstöð.
Aðferð
Könnunin fór þannig fram að föstudaginn
23. október síðastliðinn settumst við niður,
hvert við sitt útvarpstæki, og tókum upp
fjörutíu og fimm mínútur af útvarpsefni.
Hverju okkar hafði verið úthlutað einni út-
varpsrás af eftirtöldum: Rás 1, Rás 2, Bylgj-
unni, FM 957, X-inu, Mónó, Lindinni,
Gulli, Klassík FM, Matthildi og Stjörnunni.
Við tókum upp fimmtán mínútur af útvarps-
efni um morguninn, aðrar fimmtán mínútur
í eftirmiðdaginn og loks fimmtán mínútur
um kvöldið.
Þetta tímaúrtak er hvergi nærri nógu stórt
til þess að könnunin geti talist vísindaleg.
Við teljum þó að niðurstöður hennar gefi
nokkuð góða vísbendingu um málfar á
íslenskum útvarpsstöðvum, einkum þar sem
niðurstöður hvers okkar stungu yfirleitt ekki
í stúf við niðurstöður hinna. Við viljum þó
forðast að krossfesta útvarpsstöðvar eða
einstaka þáttagerðarmenn á grundvelli
könnunarinnar og nefnum því hvorki nöfn
manna né stöðva þegar dæmi eru sýnd.
Þegar upptökunum var lokið settumst við
niður með skeiðklukkur og mældum upp á
sekúndu þann tíma sem notaður var á
stöðinni til að útvarpa tali, tónlist eða aug-
lýsingum. Síðan mældum við hversu mikið
af talinu var á íslensku eða erlendu tungu-
máli, hversu mikið af tónlistinni var sungið
á íslensku, erlendu tungumáli eða aðeins
leikið á hljóðfæri og loks töldum við slettur
og málvillur í íslensku tali. Niðurstöður
okkar fylgja hér á eftir í máli og myndum.
Við viljum taka fram að könnunin var ekki
unnin á fræðilegum forsendum og er ýmis-
legt við framkvæmd hennar að athuga. Við
tókum þá ákvörðun í upphafi að draga upp þá
mynd af málfari í útvarpi sem birtist okkur
sem almennum hlustendum og við teljum
okkur hafa unnið ágætt verk sem slíkir. Við
reyndum að vanda til verka eftir bestu getu
og forðast alla sleggjudóma og öfgar í könn-
uninni - leggjum síðan málið í ykkar dóm.
Tal, tónlist, auglýsingar
Þegar litið er á hlutfall tónlistar, tals og aug-
lýsinga hjá öllum útvarpsstöðvunum kemur
í ljós að tónlistin er yfirgnæfandi. Fjórar
stöðvanna voru reyndar með talað mál sem
meira en fjórðung efnis síns. Segja má að
aðrar útvarpsstöðvar hafi að leiðarljósi slag-
orðið „minna mas, meiri tónlist". Af því
mætti draga þá ályktun að hinn almenni
útvarpshlustandi telji að útvarp hafi fyrst og
fremst það hlutverk að flytja tónlist en ekki
að útvarpa menningarefni eða töluðu máli
yfirleitt. Þetta verður enn augljósara þegar
haft er í huga að meirihluti hins talaða máls
er kynningin á tónlistinni.
12