Skírnir - 01.09.1996, Blaðsíða 9

RITGERÐIR
ÞÓRIR ÓSKARSSON
Hugtakið rómantík
ííslenskri bókmenntasögu 19. aldar
En sönn rómantík, til hennar hefur ævinlega staðið minn
hugur í lífinu [...].
Halldór Laxness. Brekkukotsannáll. Reykjavík 1957.
Inngangur
ORÐIN rómantík, rómantískur og rómantíker eru sjálfsagt munn-
töm flestum nútímamönnum, jafnt hérlendis sem erlendis. Það
kann því að þykja undarlegt hve sú kynslóð íslenskra skálda og
bókmenntamanna sem ólst upp á öld rómantíkur virðist hafa
verið fálát um þau. Til marks um það má nefna að sumir þeirra
höfunda sem hafa verið álitnir helstu frumkvöðlar eða áhrifa-
menn íslenskrar rómantíkur beittu þessum orðum aldrei í rituðu
máli svo vitað sé. Meðal þeirra eru Bjarni Thorarensen, Tómas
Sæmundsson og Gísli Brynjúlfsson. Ekki stoðar heldur að leita
áðurnefndra orða í þeim tímaritum 19. aldar sem eru jafnan talin
aðalmálgögn íslenskrar rómantíkur, Fjölni (1835-1847) og Norð-
urfara (1848-1849). I báðum þessum ritum var samt leitast við að
kynna evrópskan skáldskap sem nú er yfirleitt kenndur við róm-
antísku stefnuna og þar átti sér sömuleiðis stað nokkur umræða
um fagurfræði og nýjar aðferðir í skáldskap.
Fræðimenn hafa vakið á því athygli að seðlasafn Orðabókar
Háskólans varðveitir ekki eldri dæmi um orð sem eru vensluð
hugtakinu rómantík en frá níunda áratug 19. aldar,1 þ.e. þegar
raunsæismenn ruddu sér til rúms í íslenskum bókmenntum með
1 Sbr. Þorleifur Hauksson. „Inngangur." Bjarni Thorarensen. Ljóðmœli. Úrval.
Reykjavík 1976, 24. Ingi Sigurðsson. íslenzk sagnfrœði frá miðri 19. öld til
miðrar 20. aldar. Reykjavík 1986, 78. Sami. „Upplýsingin og áhrif hennar á Is-
landi,“ Upplýsingin á Islandi. Tíu ritgerðir. Reykjavík 1990, 35. Silja Aðal-
steinsdóttir. Bók af bók. Reykjavík 1993, 174.
Skírnir, 170. ár (haust 1996)