Skírnir - 01.09.1996, Blaðsíða 22

268
ÞÓRIR ÓSKARSSON
SKÍRNIR
andstæðu við klassískar og heiðnar bókmenntir Grikkja og Róm-
verja. Oft var rómantíkinni síðan skipt í nokkur tímabil og átti
Grímur eftir að fjalla betur um þau í síðari skrifum sínum. I rit-
gerðinni um nýfranska skáldskapinn notast hann aðallega við
hugtök sem snerta rómantískan straum samtímans. Meðal þeirra
eru hinn þroskaði rómantíski skáldskapur (den modnede rom-
antiske Poesie, 25) og nýrómantíski skólinn (den nyromantiske
Skole, 48), en þess má geta að á slíkum hugtökum fór ekki að bera
í bókmenntaumræðu Norðurlandabúa fyrr en eftir 183 5.30 Það
sýnir svo ekki verður um villst að Grímur hefur fylgst vel með og
ekki verið neinn eftirbátur annarra. Um leið bera hugtök hans
vitni um þá söguhyggju sem hann aðhylltist og á sér vafalaust
rætur í heimspeki Hegels og kenningum hans um átök andstæðn-
anna. Til að einkenna þau meginöfl sem takast á innan nýróman-
tíska skólans notast Grímur við hugtökin klassisismi og
rómantismi. Hið fyrrnefnda stendur fyrir þá reglufestu og smá-
smygli sem mótaði franskar bókmenntir allt frá lokum 17. aldar
og fram á fyrstu áratugi 19. aldar. Rómantisminn er hins vegar
viðnám eða andspyrna (Reaktion, 49) samtímamanna gegn þess-
ari fagurfræði og einkennist af óheftu hugarflugi, formfrelsi og
frumlegri málnotkun. Það er einmitt í átökum þessara afla um
1830 sem endir er bundinn á það millibilsástand sem Grímur
kallar viðreisn (Restaurationsperioden, 38-39) en nýrómantík tek-
ur við.31
Greinargerð Gríms um rómantík og rómantisma er sérstak-
lega áhugaverð vegna þess hve mjög henni svipar til umfjöllunar
síðari tíma manna um danskar bókmenntir 19. aldar. Þar er
30 P. M. Mitchell. „Scandinavia / Romantisk - Romantik - Romantiker," 396-97.
Grímur hefur þó ekki síður stuðst við þýskar heimildir. I formála (lxiv) nefnir
hann m.a.: Viktor A. Huber. Die neuromantische Poesie in Frankreich.
Leipzig 1833, en það er eitthvert fyrsta þýska fræðiritið sem fjallaði um ný-
rómantískar bókmenntir samtímans. Sbr. Reinhold Grimm. „Zur Vor-
geschichte des Begriffs ‘Neuromantik’,“ Das Nachleben der Romantik in der
modernen deutschen Literatur. Poesie und Wissenschaft XIV. Heidelberg
1969, 42-43.
31 í þýskri bókmenntasögu er hugtakið viðreisn (Restauration) stundum notað
um tímabilið frá 1814-1830/1848 sem einkenndist af íhaldssemi, varfærni og
áherslu á hagnýt málefni. Algengara er þó hugtakið Biedermeier.