Skírnir - 01.04.1997, Qupperneq 52

46
GÍSLI PÁLSSON
SKÍRNIR
notað. Enda þótt hugtakið goðaveldi sé ekki gallalaust er það trú-
verðugra en hugtökin fríríki og þjóðveldi. Síðari hugtökin fela í
sér tímaskekkju þar sem þau vísa til ríkisvalds annars vegar og
þjóðernis hins vegar en hvorugt á við þegar rætt er um tíma goða-
veldisins. I íslenskum fræðiritum verður gjarna vart tímaskekkju
af þessu tæi; Einar Pálsson segir til að mynda: „Frá og með stofn-
un Alþingis er rætt um Islendinga sem sérstaka þjóð innan eigin
ríkisheildar" (1991:11). Orðið goðaveldi minnir á mikilvægi goð-
anna í stjórnskipan samfélagsins og gerir hvorki ráð fyrir ríkis-
valdi né afmarkaðri þjóð.
Goðar skipulögðu þing þar sem m.a. var fjallað um lög. Goð-
arnir höfðu auk þess miklu hlutverki að gegna við að setja niður
deilur milli manna og flestum deilum virðist raunar hafa lokið
með friðsamlegum hætti (með samningum), þrátt fyrir fjölmargar
frásagnir af vopnaskaki í fornritunum. Oft var hins vegar þrautin
þyngri að ná samkomulagi og þar sem ekki var neinu miðstjórn-
arvaldi til að dreifa gátu smávægilegar deilur hæglega orðið að
meiri háttar hernaðarátökum. Goðarnir gátu leyft sér að vera til-
tölulega hlutlausir í deilum manna úr öðrum goðorðum - sem
þriðji aðili, einkum þegar þeir veittu öðrum goðum ráð - en þeir
gátu ekki komist hjá því að taka afstöðu þegar um var að ræða
þeirra eigin þingmenn. Vald goðanna valt á getu þeirra til að safna
saman hópi bænda, hugsanlegum hermönnum, ef kæmi til átaka
við aðra goða. Grettis saga segir til að mynda frá goða einum sem
nefndist Þorkell krafla og reið til Alþingis „með sex tigu manna“
(16:972) og er slíkur fjöldi ekki ósjaldan nefndur í tengslum við
fylgdarmenn goða.8 „Fóru þeir allir með honum er í hans goðorði
voru“, segir í sögunni.
Goðinn var einnig háður þingmönnum sínum fjárhagslega.
Með því að láta þá greiða sér toll gat hann staðið straum af kostn-
aði vegna kaupa á munaðarvörum, svo sem korni til bruggunar,
klæðum, timbri og vopnum. Slík neysla var mikilvæg fyrir ímynd
goðans og orðspor. Stuðningur þingmanna var endurgoldinn
með þeirri vernd sem goðinn veitti.
8 Þegar vísað er til kafla og blaðsíðutals í fornum texta er átt við Islendingasög-
ur og þœtti nema annað sé tekið fram.