Skírnir - 01.04.1997, Síða 89

SKÍRNIR
Á LEIÐINNI ÚT ÚR HEIMINUM
83
streymdu niður kinnar hans en vissi ekki hvort það var út af
táragasinu eða mér“ (22).
Engill er hvorki háður takmörkunum tíma né rúms. Sögu-
maðurinn Páll kærir sig þess vegna ekki um nákvæmni við tíma-
setningar,4 enda er frásögn hans í raun uppgjör við rökhyggju
hins siðmenntaða þjóðfélags og áherslu á framrás tímans. Þannig
segir til dæmis, án frekari skýringa: „Klukkan slær tvö“ (55) eða
bara: „Nótt“ (177). Persónan Páll er aftur á móti háður þeim tak-
mörkunum sem honum eru sett af líkama og sál:
En ég leitaði ekki til læknis. Eg lokaði að mér og skreið lengra og lengra
inn í sjálfan mig.
Ég finn höfuðverkinn ágerast; þennan sama höfuðverk og læknar
höfðu rannsakað nokkrum árum áður og Auðunn andalæknir tjáð sig
um.
En nú er hann enn magnaðri. Ég ligg stífur. Ég get ekki hreyft mig
tímunum saman. Ég öskra og hverf niður í sálardjúpin þar sem ég mæti
fyrri tilverustigum einsog afmælisdögum úr fortíðinni.
Það fer rafstraumur um herbergið.
Koddinn er að reyna að fljúga. (140)
I upphafi þessarar tilvitnunar talar engill með innsýn og yfirsýn,
en í setningunni: „Ég finn höfuðverkinn ágerast“, hefur hinn fár-
veiki Páll orðið. Sögumennirnir tveir, gerandinn og þolandinn,
eru leiddir saman, sá látni og sá lifandi, og í þessum klofna sögu-
manni endurspeglast geðklofinn sem verkið snýst um.
Enda þótt sögumaðurinn sé í reynd tvískiptur er stundum
erfitt að skilja á milli hinna tveggja radda. Persónan Páll er aug-
ljóslega sterkari aðilinn í sambandinu; hann og örlög hans eru
orsök þess að sagan er sögð. Sú saga kemur þó alltaf til okkar les-
enda í þeim búningi sem engillinn hefur kosið henni og er það í
senn kostur og ókostur. Annars vegar gerir engillinn okkur auð-
veldara fyrir með því að velja það úr ævisögunni sem máli skiptir.
Á hinn bóginn fáum við söguna aðeins í brotum; við verðum að
raða þessum brotum saman og yrkja í eyður textans með eigin
4 Sbr.: „Fyrstu innlögn mfna bar upp skömmu fyrir páska“ (81). í hefðbundinni ævi-
sögu væri væntanlega bætt við ártali eða aldri sögumanns við þetta tækifæri. 1
Englum alheimsins eru slík atriði ekki mikilvæg.