Skírnir - 01.04.1997, Blaðsíða 95

SKÍRNIR
Á LEIÐINNIÚT ÚR HEIMINUM
89
Fyrstu innlögn mína bar upp skömmu fyrir páska.
Á páskunum koma pabbi og mamma í heimsókn.
Eg sit á stól í setustofunni eða réttara sagt ligg einsog slytti, því ég
hef fengið svo mikið af lyfjum að ég get ekki hreyft mig.
Augun gljá.
Eg get ekki talað.
Mamma er með páskaegg og ég heyri að hún segir hnugginni röddu:
„Eg vona að þú getir borðað þetta, Palli minn.“
Ég ætla að svara, segja takk eða eitthvað, en út úr mér koma aðeins
einsatkvæðishljóð og tungan þvælist fyrir orðunum. Ég heyri einhverja
setningu í höfðinu en man ekki hvernig hún byrjar.
„A...“ einsog á mongólahælinu. (81)
Stæði sögumaðurinn ekki eins nálægt sögupersónu sinni og raun
ber vitni, hvað hefði hann þá skrifað/sagt? Væntanlega hefði hann
lýst hegðun Páls án þess að taka málstað hans.8 Hér stendur eng-
illinn hins vegar með Páli án þess þó að glata sjónarhorni hins
normala: ,,„A...“ einsog á mongólahælinu" lýsir afstöðu hins
heilbrigða til hins sjúka.
Þegar engillinn endursegir sögu sína iðrast hann eins og ann-
ars sem átti sér stað í sambandi Páls við fjölskyldu sína. Setningin:
„Eg er bæði uppstökkur og frekur“ (134) er mikilvæg vísbending
í þessu samhengi. Sama máli gegnir um það þegar hann segir að
faðir sinn sé „þreytulegur“ (143); álag vegna veikinda og árásar-
girni sonarins hefur verið of mikið og það skynjar engillinn, öf-
ugt við Pál í lifanda lífi. Einnig finnur hann til með litlu systkin-
unum sem bresta í grát af ótta við reiðiköst bróðurins.
I slíkum köstum lifir Páll í öðrum rökheimi og til að finna
samsvörun í tungumálinu verður sögumaðurinn að mynda merk-
ingu með hugrenningatengslum, textinn verður ljóðrænn. Með
þeim hætti getur hann látið lesandann skynja hugarheim geðklofa
sjúklings. Þessi frásagnarháttur engilsins, sem markast af nær-
gætni og jafnvel blíðu, er eitt athyglisverðasta einkenni sambands
hans við sögupersónuna Pál:
8 Hér erum við að ræða um texta í textanum; við erum stödd hægra megin í líkaninu
hér að neðan:
raunverulegur höfundur söguhöfundur sögumaður sögupersóna
Einar Már Guðmundsson Páll látinn Páll lifandi
ytri textaheimur innri textaheimur