Skírnir - 01.04.1997, Page 113

SKÍRNIR ALDUR LANDNÁMS OG GEISLAKOLSGREININGAR
107
ist í heiðnum kumlum hér á landi [17]. Aldursgreining kumla er
byggð á formgerð vopna og skartgripa sem þar hafa fundist. Þetta
gefur aldur grafanna, en er víst að þetta gefi einnig aldur fyrstu
byggðar? Getur hugsast að greftrunarsiðir frumbyggjanna hafi
verið frábrugðnir þeim sem síðar urðu ríkjandi? Ekki var mögu-
legt að aldursgreina nema um helming allra grafanna. Gætu grafir
frumbyggjanna leynst meðal þeirra sem ekki var unnt að aldurs-
greina? Þær hafa kannski verið fátæklegri en grafir höfðingja síð-
ari tíma?
Onnur röksemd fyrir tímatali Ara fróða er sótt til sögu sigl-
ingatækninnar. Talið er að landnám á Islandi gæti ekki hafa hafist
fyrr en allnokkru eftir að víkingaferðir norrænna manna til Bret-
landseyja hófust í lok 8. aldar, því fyrst þá hafi Norðmenn getað
smíðað skip til úthafssiglinga. Hefði ekki verið auðveldara að
sigla til Islands til að nema þar land en að halda með her manns til
Bretlands? Norðmenn hafa allt frá steinöld siglt meðfram allri
strönd lands síns og út í ystu eyjar og um aldamótin 700 gátu þeir
smíðað um 20 metra löng skip.
Seint á 9. öld varð allmikið gos við Vatnaöldur og lagðist þá
öskulag, Landnámslagið, yfir stóran hluta landsins. Lagið auð-
veldar oft tímasetningu fornra mannvistarleifa. Sumstaðar er það
rétt yfir elstu mannvistarleifum og virðist skammur tími hafa
liðið frá fyrstu búsetu til gossins. Nýleg rannsókn á örsmáum
öskukornum úr borkjarna frá Grænlandi hefur sýnt að gosið hafi
verið árið 871 [18]. En með þessu er ekki búið að festa aldur
landnámsins. Við vitum nú hvaða ár gaus í Vatnaöldum, en enn er
óvíst hversu löngu fyrir gosið landnám hófst.
Greinilegt er að land var numið í Reykjavík og Vestmannaeyj-
um fyrir þennan atburð. í Reykjavík flettu landnemarnir þunnu
torflagi ofan af sjávarmöl, sem þar lá undir, og notuðu torfið í
hús sín. Samkvæmt skýrslu Else Nordahl lá landnámsaskan í
þunnu lagi ofan á berri mölinni. Þorkell Grímsson greindi nokk-
uð frá fornleifauppgreftinum í Reykjavík, sem þá stóð enn yfir, á
Reykjavíkurráðstefnunni 1974 [19] og sagði hann eftirfarandi um
afstöðu landnámsöskunnar og mannvistarleifa: „I ljós kom skýrt
lag viðarkola undir lagi gosöskunnar frá landnámsöld,“ og „mátti