Skírnir - 01.04.1997, Blaðsíða 119

SKÍRNIR
AÐ SKILJA LÍFIÐ OG LJÁ ÞVÍ MERKINGU
113
með sér vissar tilfinningar og tilhneigingar eða hegða sér á ákveð-
inn hátt skiptir þess vegna það eitt máli hvort slík breytni full-
nægi löngunum hans. Af þeim sökum getur utangarðsmaðurinn
einungis talið breytingar á tilhneigingum eða athöfnum sínum
vera sér til góðs ef þær hafa í för með sér að löngunum hans verð-
ur betur svalað. Aðrar breytingar geta ekki talist til bóta.
Að mínum dómi gerir sá maður sem beitir sterku gildismati
ráð fyrir því að matið velti á mælikvörðum sem eru réttir eða
rangir óháð því hvort hann sjálfur samþykkir þá og eru lagðir á
athafnir hans án tillits til þess hvort þær svala löngunum hans eða
ekki. Sá sem beitir sterku gildismati telur með öðrum orðum
réttmæti þessara mælikvarða vera óháð hans eigin löngunum og
samþykki. Þetta gerir honum kleift að taka aðra afstöðu en utan-
garðsmaðurinn til breytinga á eigin tilhneigingum og athöfnum.
Utangarðsmaðurinn getur einungis talið breytingu vera til góðs
ef hana má styðja með tilvísun til þeirra langana sem hann hefur.
Gildismat utangarðsmannsins byggist alfarið á löngunum hans.
Þess vegna geta breytingar á utangarðsmanninum sem eru svo
róttækar að þær breyta löngununum sjálfum hvorki talist til góðs
né ills (að því gefnu að þær megi ekki verja með tilvísun til ann-
arra langana). Sá sem beitir sterku gildismati er ekki jafn bundinn
af löngunum sínum í dómum um hvað telst breyting til hins
betra. Þar sem hann telur réttmæti þeirra mælikvarða sem liggja
sterku gildismati til grundvallar vera óháð löngunum sínum getur
hann talið hinar róttækustu breytingar á eigin löngunum vera
breytingar til hins betra að því gefnu að þessir mælikvarðar mæli
með þeim. Hann getur meira að segja talið breytingu framför
þótt hún feli í sér endurskoðun á þeim mælikvörðum sem hann
styðst við í sterkum gildisdómum.3 Þar eð hann telur réttmæti
mælikvarðanna ekki vera undir sínu samþykki komið, verður
hann að halda þeim möguleika opnum að aðrir mælikvarðar sýni
fram á skeikulleika þeirra mæiikvarða sem hann styðst sjálfur við.
Að þessu sögðu má sýna fram á að sá sem beitir sterku gildis-
mati geti séð í lífi sínu tilgang eða merkingu sem ekki er að finna í
3 Sbr. hugmynd Taylors um róttækt endurmat; sjá „What is Human Agency?“,
bls. 40-42.