Skírnir - 01.04.1997, Page 132

126
LOGI GUNNARSSON
SKÍRNIR
Að svo komnu máli gætum við, sem fellum bæði sterka og
veika gildisdóma, staðhæft að utangarðsmaðurinn hafi ekki skilið
hvernig við tengjum skynsemishugtakið við veika gildisdóma.
Þegar um veika gildisdóma er að ræða gætum við, án allra
varnagla, talið óskynsamlegt af einstaklingi að breyta þvert á það
sem samanlagðar langanir hans kveða á um. Utangarðsmaðurinn
telur, hins vegar, að svarið við því hvort viðkomandi einstakling-
ur er sekur um að breyta óskynsamlega velti á því hvort þessi ein-
staklingur sé þannig gerður að hann hafi „aukalöngun" til að
breyta gegn því sem samanlagðar langanir hans mæla með. Við
myndum telja að þessi einstaklingur hefði hegðað sér óskynsam-
lega hvort sem hann hefði slíka „aukalöngun“ eða ekki. Engu að
síður hefur utangarðsmaðurinn í síðustu ræðu sinni gert röklega
greinargerð fyrir því hvernig hægt er að byggja val á veikum gild-
isdómum. Og þar með er komin önnur vísbending um að besta
leiðin til að andmæla utangarðsmanninum sé ekki fólgin í því að
segja að afstaða hans sé óskiljanleg. Vænlegra er að fella sterkan
gildisdóm í þá veru að betra líf felist í því að styðjast við sterka
gildisdóma en í lífsmáta utangarðsmannsins.
Taylor áttar sig ekki á að réttu rökin gegn utangarðsmannin-
um fela í sér sterkan gildisdóm. I samanburði sínum á einstaklingi
sem lifir án viðmiðunarramma og ósiðlegum einstaklingi lýsir
Taylor því yfir að sá fyrrnefndi sé ómögulegur en ekki hinn síð-
arnefndi. Hann spyr hvort kenningin um óumflýjanleikann sýni
að við getum ekki verið „utan við siðferðið“:
Því er til að svara að við getum auðveldlega dregið upp mynd af einstak-
lingi sem er sannarlega utan við siðferðið. Það gæti verið einstaklingur
sem hefur í hávegum tilteknar eindregnar hugsjónir en viðurkennir alls
engar skyldur við aðra, þó að hegðun hans gagnvart öðrum markist auð-
vitað af einhverjum viðmiðum svo sem hyggindum eða hans eigin hug-
sjónum. Dæmi um slíkan einstakling gæti verið Raskolnikov áður en
Sonja sneri honum til betri vegar; annað dæmi gæti verið sú lífssýn sem
einhver áhugasamur lesandi fengi út úr verkum Nietzsches (hvort sem
það væri þá „rétta" túlkunin á Nietzsche eða ekki).
Mér virðist sem svo að öfugt við geranda sem fellir alls enga sterka
gildisdóma sé fyllilega mögulegt að slíkur einstaklingur geti verið til.
Okkur gæti fundist hann harðbrjósta og illur, en hann væri samt ekki