Skírnir - 01.04.1997, Page 146

140
LOGI GUNNARSSON
SKÍRNIR
lausa sjónarhorn (og ekki einvörðungu A) sé blint fyrir réttmæti
þessara skoðana. B er endurbót á A einmitt vegna þess að hún
sýnir fram á réttmæti þessara skoðana, enda þótt A og hlutlausa
afstaðan séu blindar fyrir því.34
Niðurstaðan hlýtur að vera sú að með því að setja fram rök
sem fela í sér sterkan gildisdóm gegn utangarðsmanninum hafi ég
sett fram eina tegund af rökum sem stundum er þörf á: Slíkra
raka getur verið þörf til þess að leiða í ljós að tiltekin afstaða (í
þessu tilviki afstaða utangarðsmannsins) er blind fyrir ákveðnum
sannindum.35 Einmitt það hef ég leitt í ljós með því að sýna fram
á hvernig utangarðsmaðurinn missir sjónar á tilteknum upp-
sprettum merkingarríks lífs.
34 Ég geri ekki ráð fyrir því hér að afstöðurnar tvær eigi ekkert sameiginlegt. Til
dæmis er hvor afstaða um sig skiljanleg út frá hinni afstöðunni. Það sem ég
geri ráð fyrir er að ekki sé hægt að sýna með hlutlausum mælikvörðum að
ástæður þær sem falla B í vil séu góðar ástæður.
35 Á þessu stigi er rétt að benda á ákveðin líkindi með aðferð minni og aðferð
Taylors, og einnig á ákveðinn mismun þarna á milli. Undir lokin á þriðja hluta
greinarinnar nefndi ég að rökfærsla mín fyrir því að fella sterka gildisdóma
jafngildi samanburði við afstöðu utangarðsmannsins: Ég er sammála Taylor
um það að verklegar rökfærslur séu „umskiptarökfærslur" (transition
arguments). Þær „fela í eðli sínu í sér samanburð. I þeim felst ekki sú einfalda
staðhæfing að Y sé rétt, heldur blátt áfram að hvað sem „endanlegum sann-
leika“ líði sé Y betri kostur en X [...] Rökfærslan beinist þannig sérstaklega að
þeim sem aðhyllast skoðunina X“ (Taylor, „Explanation and Practical Rea-
son“, bls. 225). Munurinn á skoðun okkar Taylors snýst um það hvernig rök-
færslum er beint að þeim sem aðhyllast skoðunina X. Að mínu mati þýðir
þetta ekki annað en það að gert er ráð fyrir að Y sé endurbót á X. Samkvæmt
Taylor er „það í viðhorfi viðmælandans sem [umskiptarökfærslur] skírskota
til ekki ljóst í upphafi, heldur verður að leiða það í ljós“ (bls. 226). Mér virðist
að þarna sé svið umskiptarökfærslna þrengt þannig að þær verði að jafngilda
rökfærslum sem byggjast á einhverju sem viðmælandinn hefur þegar fallist á,
a.m.k. með einhverjum óljósum hætti, og að hugmyndin um framför sé þar
með takmörkuð óþarflega. Taylor segir einnig að umskiptarökfærslur
„skírskoti til þess sem viðmælandinn aðhyllist þá þegar, eða þess sem hann
getur ekki vísað á bug með skýrum og ótvíræðum hætti“ (bls. 225). Taylor er
nær minni afstöðu þegar hann talar um það sem ekki megi vísa á bug með
þessum hætti því að þetta orðalag felur ekki í sér að rökfærslur verði að byggj-
ast á forsendum viðmælandans.