Skírnir - 01.04.1997, Qupperneq 153

SKÍRNIR
TIL HVERS ER ÞJÓÐERNISUMRÆÐAN?
147
sem menn treystu á og hafa ekki séð ástæðu til að ræða mikið.
Um leið er ljóst að Guðmundi finnst þessi þrenning orðin lífseig
um of og líkleg til að verða Islendingum til nokkurra vandræða
við nálæg aldaskipti. Hann viðurkennir að sönnu að „þessi til-
finning“ (þ.e.a.s. þjóðarvitundin) hafi oft „haft mjög jákvæð áhrif
á vöxt og viðgang nútímasamfélaga" og þá um leið hins íslenska.
En að þeim orðum slepptum færist áhersla mjög harkalega yfir á
allt það neikvæðasta sem tengja má þjóðerni og þjóðernisstefnu:
En hún hefur einnig leyst úr læðingi skelfilegar ógnir, sem spretta af
þeirri sjálfumgleði, hatri og fyrirlitningu á fólki af öðru þjóðerni eða
uppruna sem oft fylgja öfgakenndri þjóðernisstefnu. Þjóðernisstefnan er
því tvíeggjað sverð og þótt Islendingar hafi ekki kynnst svörtustu
hliðum hennar af eigin raun geta þeir ekki firrt sig ábyrgð á þeim voða-
verkum sem framin eru í skjóli heilags þjóðarréttar, a.m.k. ekki á meðan
þeir telja sinn eigin rétt hafinn yfir alla gagnrýni eða efa. Hvernig geta
íslendingar t.d. hneykslast á bræðravígum á Balkanskaga eða Norður-
írlandi sem framin eru til verndar þjóðréttindum á meðan þeim sjálfum
finnst landráð að gefa upp brot af sínum þjóðarrétti?7
Þessi hrina er höfð til að undirbúa lokaorð greinarinnar, sem
fjalla einmitt um það að þjóðernisvitund, þjóðernisstefna sem og
þjóðríkið sjálft hljóti að vera á undanhaldi á þessum áratugum
Evrópusamruna - þróunar sem Islendingar hafi hingað til tekið
þátt í með því vafasama hugarfari að þeir geti bæði sleppt og
haldið „þ.e. notið ávaxta samvinnu án þess að vilja fórna óskor-
uðu sjálfstæði þjóðríkisins. Sú leið verður örugglega ekki fær til
lengdar, því að í þessum heimi gildir ekki sú regla að menn fái allt
fyrir ekkert“ (bls. 31).
Eins og sjá má er andi greinarinnar tengdur þeirri pólitísku af-
stöðu að íslendingar geri best í að gefa upp á bátinn þá þrenningu
eina og sanna sem Snorri Hjartarson orti um, að minnsta kosti
skuli þeir hugsa það dæmi upp á nýtt til að gera sér auðveldara
fyrir í Evrópusamrunanum eða enn altækari alþjóðavæðingu. Það
er í slíkum hugmyndafræðilegum tilgangi sem hamrað er á hinni
eitruðu egg „tvíeggjaðs sverðs" þjóðernishyggjunnar (sjálfum-
gleði, hatri og fyrirlitningu á öðrum þjóðum) og reynt með held-
7 „Hvað gerir íslendinga að þjóð?“, bls. 30.