Skírnir - 01.04.1997, Side 220

JÓN YNGVI JÓHANNSSON
Að loknu gullæði
Umþrjár íslenskar karlasögur1
Guðmundur Andri Thorsson
Islenski draumurinn
Mál og menning 1989
Einar Kárason
Heimskra manna ráð
Mál og menning 1991
Ólafur Gunnarsson
Tröllakirkja
Forlagið 1992
Einar Kárason
Kvikasilfur
Mál og menning 1994
[ÞJetta er karlamenning; þetta eru sögur af íslenskum tilsvara-jónum
og kokhreysti þeirra gagnvart yfirvaldinu sem þeir kveða alltaf í kút-
inn með orðinu helvítis - í öllum sögunum segja mennirnir helvítis
þetta og helvítis hitt; það er með ólíkindum hve mikil fyndni býr í
þessu orði, sem er svo vogað og í stranglútersku umhverfi. Þessar
sögur eru um þá þjóðtrú að veruleikinn búi í orðinu, nóg sé að orða
virðulegan hlut með óvirðingu til að ná einhvers konar valdi á veru-
leikanum, það nægi að orða eitthvað hetjulega til að vera hetja - en
um leið vita sögumennirnir ofurvel að þessir blótkappar eru smæl-
ingjar og list sögumannsins felst í því að miðla þessum tvískinnungi
með leiktilburðum: Þeir gera þá sem afkáralegasta í málrómi þegar
helvítis-tilsvörin frægu koma, kverkmælta, úfmælta, holgóma og
blæsta á allan hugsanlegan máta og tilsvörin gætu allt eins verið hjá-
rænuleg eins og stórbrotin. Og gætu líka verið stórbrotin fremur en
hjárænuleg. Það er í þessum hárfína tvískinnungi sem íslensk fyndni
lifnar - það er verið að dárast með sjálfan grundvöll íslenskrar til-
veru, þá trú að þú getir sjálfur skapað aðstæður þínar, skáldað líf þitt
úr draumum.2
Við lestur þessa brots úr Islenska draumnum eftir Guðmund Andra
Thorsson vakna ýmsar spurningar. Er til sérstök karlamenning? Er
1 Þessi grein byggir að hluta til á fyrirlestri sem haldinn var á ráðstefnu á vegum
hóps innan Norræna sumarháskólans sem nefnist „Mellem mænd og masku-
linitet" í Helsinki hinn 24. janúar 1997.
2 Guðmundur Andri Thorsson: Islenski draumurinn. Mál og menning. Reykja-
vík 1991, s. 20-21. Hér eftir verður vitnað til bókarinnar í svigum innan meg-
inmáls og tilvitnanir í hana auðkenndar með GAT. Tilvitnanir í Tröllakirkju
verða auðkenndar með ÓG; tilvitnanir í Heimskra manna ráð með EK I og
Kvikasilfur með EK II.
Skírnir, 171. ár (vor 1997)