Skírnir - 01.04.1997, Page 259

SKÍRNIR
FÉLAGSVÍSINDAMANNA SAGA
253
ritstjórar og munnlegir heimildarmenn kunna að vera.34 Menn geta
ímyndað sér mannfræðinginn sem hefur verið að rannsaka manndóms-
vígslur á Tróbríandeyjum Malinowskis og leitar síðan hliðstæðna í
Töfraflautunni. Vissulega er margt óskýrt í þessu óperuverki Mozarts,
en mannfræðingur sem sérhæfir sig í Melanesíu hefur minna vit á óper-
unni en sagnfræðingur sem sérhæfir sig í frímúrarareglunni í Vín og tón-
listarfræðingurinn sem sérhæfir sig í Singspiel.
Snöggt að segja þá setur Durrenberger fram þrjár megintilgátur um
hinn etnógrafíska veruleik Islendingasagna: (1) Hann er „raunverulegur“
fremur en einungis bókmenntalegur eða merkingarlegur. (2) Hann líkist
veruleik sumra 20. aldar samfélaga sem ekki hafa ríkisvald, að öðru
jöfnu. Og (3) hann inniheldur sáðkorn sinnar eigin eyðingar, byggingar-
legar „mótsagnir" sem leiða til þess að þjóðfélagið leysist upp. í lok bók-
arinnar hefur Durrenberger látið allar kenningarnar fyrir róða nema þá
fyrstu. Hann notar hinn skilyrta sannleika sem tilgátu (2) til að setja
fram ýmsar þvermenningarlegar hliðstæður, án þess þó að gera kerfis-
bundna tilraun til að grafast fyrir um hvort annað sé í raun og veru
óbreytt. Og hann setur fram djarfa kenningu um samfélagsöfl, kenningu
sem styðst lítt við heimildir og vekur spurningar (3).
Kennivald túlkandans: Miller beitir félagsvísindum
Þó að stutt sé síðan William Ian Miller uppgötvaði íslendingasögurnar er
hann enginn nýgræðingur á sviði miðaldarannsókna. Nám hans og stutt-
ur kennaraferill voru helguð fornenskri tungu og bókmenntum. Þegar
hann söðlaði skyndilega um og fór í lögfræði heillaðist hann af þrætu-
girni sagnanna. Auk þess hlýtur tilhugsunin um að læra annað miðalda-
mál að hafa lífgað upp á þurrt laganámið.
Miller er ekki félagsvísindamaður heldur húmanískur fræðimaður
sem notar félagsvísindi til að víkka út textaskýringar sínar og auka trú-
verðugleik hinnar afar persónulegu túlkunar sinnar á sögunum. Hann
skrifar þéttan og kraftmikinn stíl og fyllir bók sína af nákvæmri
textarýni sem og fjölmörgum tilvitnunum í sögurnar, ævinlega í sinni
eigin þýðingu. Margir munu njóta þessara andríku túlkana, þó að sumir
kynnu að vilja skjóta inn stöku spurningu eða benda á aðrar leiðir. Þeir
sem eru sérlega vel heima í sögunum munu annaðhvort taka skoðunum
Millers fagnandi eða missa móðinn að loknum fyrsta kafla.
34 Eins og Sverre Bagge segir um íslendingasögurnar: „Þar er ekki sagt frá öllu
sem bar við, heldur eru vinsaðir úr þeir atburðir sem þóttu frásagnarverðir eða
vænlegt efni í sögu“ („The Case of Heimskringla“, í From Sagas to Society, bls.
70).