Skírnir - 01.04.1997, Síða 262

256
RICHARD GASKINS
SKÍRNIR
sjálfs á sögunum, virðist hann draga í land í leit sinni að kennivaldi í fé-
lagsvísindum.
[H]in mikla list [sagnanna] gerir þær ekki endilega ótrúverðugar sem
sögulegar heimildir. Það er þvert á móti einmitt list sagnanna sem
verður sá félagslegi og heilbrigði beinvefur sem gerir kleift að ráða í
atburðina, bæði í félagslegu og siðferðislegu tilliti. Listræn Islend-
ingasaga [...] fær okkur svo samhengi og viðmið til að afhjúpa félags-
legt vægi þeirra atburða sem lýst er. [...] Mig grunar að nánast allur
„skáldskapur11 segi meira um sögu samfélags en sagnfræðingar hafa
viljað vera láta.39
Hver er þá hlutur félagsvísinda í verki Millers? Eins og Durrenberger
var Miller á höttunum eftir hlutlægum veruleik þegar hann gekk fyrst í
smiðju félagsvísinda, en sættist fljótt á trúverðugleik. Andstætt Durren-
berger hefur hann ekki stundað félagsvísindalegar rannsóknir annars
staðar og það sem fyrir honum vakir öðru fremur er að finna sönnunar-
gögn til staðfestingar ályktunum sínum; þær fjölbreytilegu kenningar
sem hann nýtir sér eru fluttar inn af miklum ákafa og gagnrýnislaust.
„Eg held því fram að sögurnar lýsi raunverulegum ytri heimi, heimi sem
er sæmilega aðgengilegur þegar lýsingarnar eru nógu þéttar og ríma við
sambærileg gögn.“40 Veruleikamynd sagnanna sprettur hins vegar úr
þeim gildum og viðmiðum sem felast í textunum sjálfum, ekki úr stað-
festingu sem félagsvísindamenn afla sér með aðferðum reynsluvísinda.
„Veruleiki" Millers fellur þannig mun nær hinum húmaníska geira
menningarinnar en hinum félagsvísindalega geira staðreyndanna. Þrátt
fyrir tilraunir hans til að sækja sér löggildingu til félagsvísinda hvílir
kennivald hans einkum á kröftugum lestri sagnanna. Því miður færist
Miller oft fullmikið í fang í þessum efnum. Hann rennir oft yfir sagna-
safnið allt í leit að dæmum um ákveðna félagslega hegðun, rétt eins og
mannfræðingur myndi nýta sér vettvangsskýrslur sínar. I umfjöllun um
sönnunarkröfu íslenska réttarkerfisins segir Miller til dæmis: „í sagna-
safninu öllu eru aðeins tíu skírslur boðnar og þar af koma einungis sjö til
framkvæmda.“41 Það er bersýnilega stórvarasamt að draga ályktanir af
39 Sama heimild, bls. 76.
40 Sama heimild.
41 í bókinni úir og grúir af sambærilegum dæmum: „í sagnasafninu öllu er ein-
ungis að finna eitt samkomulag þar sem tekið er fram að það hafi náðst með
viðræðum án aðildar einhvers sem hafði formlegt dómaravald [...]“ (sama
heimild, bls. 261); ,,[M]ál sem útkljáð voru með gerðardómi voru þrisvar sinn-
um fleiri í sögunum en þau sem dæmt var í. Það er lítil ástæða til að draga þetta
hlutfall í efa“ (bls. 262). Ég hef aldrei fengið botn í það hvaða „sagnasafn“
Miller hefur í huga. Dæmin sækir hann aðallega í íslendingasögur (þættir með-
taldir) og Sturlungu.