Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.09.2006, Blaðsíða 104

76. Nú rækir einn aðra trú, og skal þá ákveða með lögum skyldur hans og
stöðu í þjóðfélaginu.35
Ljóst er að hér var 75. gr. aðalgrein og mælti hún með fullu trúfrelsi. Síðari
greinin var því hliðstæða þeirra greina júnístjórnarskrárinnar sem kváðu
á um gjaldskyldu þeirra er stóðu utan trúfélaga sem og þeirrar greinar er
kvað á um að lög skyldu sett um réttarstöðu annara trúfélaga en lúthersku
kirkjunnar (82. og 83. gr.). í tillögunni var þó alfarið gengið út frá ein-
staklingum. í öðrum greinum kaflans var síðan mælt fyrir umfangsmiklum
mannréttindum svipað og í júnístjórnarskránni. Fulltrúar Norð-mýlinga
skáru sig því úr fyrir frjálslyndis sakir.
í nefndaráliti sínu sem var mjög stutt komu Dalamenn ekki inn á mál-
efni kirkjunnar.36
Af þessum álitum má sjá að meðal forystumanna íslendinga við und-
irbúning þjóðfundarins gætti almennt andstöðu við aukið trúfrelsi og ann-
ar kirkjuskilningur var þeim framandi en sá sem ríkt hafði fram að þessu
og fól í sér að evangelísk-lútherska kirkjan væri löghelguð og vart aðgrein-
anleg frá ríkisvaldinu.
Trúarlegt frjálslyndi á þjóðfundinum
Danska stjórnin lagði frumvarp „um stöðu íslands í fyrirkomulagi rík-
isins og um ríkisþingskosningar á íslandi“ fyrir þjóðfundinn.37 Eins og
35 Skjalasafn Alþingis. Alþingismál. Dagbók 1849, Dagbók þjóðfundarins 1851.
36 Undirbúningsblað 1850-1851(4), s. 28.
37 Nokkur uppköst eru til af frumvarpi því sem lagt var fyrir þjóðfundinn. 1 stjórnarskrárfrumvarpi Brynjólfs
Péturssonar frá fyrri hluta árs 1850 er einkum að finna ákvæði um sameiginleg mál íslands og Danmerkur,
ákvörðunarrétt íslendinga í þeim sem og þátttöku þeirra i kostnaði sem af þeim hlaust. I frumvarpinu kemur
fram sá skilningur að ísland sé hluti af danska ríkinu og kemur það bæði fram í því að danska stjórnarskráin
skyldi gilda hér f meginatriðum og Islendingar eiga fulltrúa á ríkisþinginu. Var lagt til að Islendingar ættu
einn fulltrúa á hverja 14000 íbúa í neðri deild þingsins (Folketinget) en helmingi færri í efri deild (Lands-
tinget). Fjallað skyldi um sameiginleg mál á ríkisþinginu. Alþingi átti aftur á móti eitt að taka þátt í löggjöf
með konungi um öll önnur mál sem landinu viðkomu (8. gr.). Meirihluti uppkastsins er síðan þingsköp fyrir
Alþingi. 1 inngangi kom fram að ákvæði dönsku stjórnarskrárinnar skyldu gilda hér að frá töldum tveimur
greinum sem ekki var mögulegt að uppfylla hér á landi. Fól önnur í sér þau mannréttindi að sá sem handtek-
102