Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.09.2006, Blaðsíða 113

var í dönsku stjórnarskránni. Þannig á sú hatramma andstaða sem kom
fram við bænarskrárnar tvær ekki hliðstæðu sína í sams konar viðbrögð við
trúfrelsisákvæðum þeirra stjórnarskrárfrumvarpa sem við sögu komu þótt
þingið hróflaði stundum við þeim í einstökum atriðum.
Hér verður ekki reynt að gera tæmandi grein fyrir öllum atrennum
sem gerðar voru að því að ganga frá texta að stjórnarskrá íslendingum til
handa til dæmis í stjórnardeildum danska ríkisins. Því kunna að leynast á
skjalasöfnum einhver uppköst, greinargerðir og athugasemdir sem varpa
ljósi á þróun málsins. Aðeins verður leitast við að draga upp helstu breyt-
ingar sem urðu á uppbyggingu og texta þess hluta íslensku stjórnarskrár-
innar sem fjallar um trú- og kirkjumál og skýra hvers vegna þessi hluti
íslensku stjórnarskrárinnar varð eins ólíkur dönsku fyrirmyndinni og raun
ber vitni.
í kjölfar stjórnarskrárbreytinga í Danmörku sem öðluðust gildi 28. júlí
1866 var lagt fram á Alþingi 1867 konunglegt frumvarp til stjórnskip-
unarlaga handa íslandi. Þar með var fallið frá þeirri stefnu sem stjórnin
fylgdi á þjóðfundinum þegar gert var ráð fyrir að danska stjórnarskráin
yrði lögfest hér. í 1. gr. frumvarpsins var ísland skilgreint sem „óaðskilj-
anlegur hluti Danmerkur ríkis“. Var frumvarpinu annars ætlað að veita
Alþingi yfirgripsmikið vald í öllum málum sem vörðuðu ísland sérstaklega
og að tryggja landsmönnum sömu borgaralegu réttindi og þegnar konungs
annars staðar í ríkinu höfðu öðlast tæpum tveimur áratugum áður.57 Sam-
kvæmt fyrrnefndri grein áttu að gilda á íslandi ákvæði hinnar endurskoð-
uðu stjórnarskrár Dana um vald konungs, ríkiserfðir, rétt konungs til að
hafa stjórn á hendi í öðrum löndum, trúarbrögð hans (þ. e. skyldu hans
til að vera evangelísk-lútherskur), um embættiseið konungs og valdatöku,
57 Alþ. tíð. 1867(2), s. 11. Gunnar Thoroddsen 1974, s. 62-63. 1 handskrifaðri breytingartillögu við prentaða
gerð frumvarpsins sem varðveitt er í Þjóðskjalasafni er bætt við ”med særlige landsrettigheder”. Þl. ísl. stjórn-
ardeildin. S. VII. 4.
111